Türk edebiyatında öteki düşmanlığı 1910 lu yıllardan itibaren başlasa da vakit geçtikçe bu düşmanlığın dozu Escort bayan artmıştır 1930 lu yıllarda birtakım antropolojik bilgilerle Türklerin dünya medeniyetinin kurucuları olarak öne sürülmesi bu düşmanlığı meşru temellere oturtmuş Türk kimliği on yıllar boyunca ötekine dini ırki hatta cinsel taarruz Bayan escort üzerinden kurulmuştur Cumhuriyetçi eğilimli müellifler ötekini iç tehdit veya ahlaki tehdit olarak algılamış bu algı giderek genişleyerek uç noktalara varmıştır
Ulus devlet oluş sürecinde çağdaşlaşma konusunda geciken ülkelerin en büyük Escort sorunsallarından biri kimlik sorunsalıdır zira yeni rejim kendini yeni bir tarih üstünden inşa edilen yeni bir kimlikle bir Batılılaşma projesi olarak kurmak zorundadır Bu durumda geleneksel halk ile reformcu rejim zıt düşer Bu zıtlığı çözme fonksiyonunu de millî kimlik tezlerini ortaya atan veyahut ortaya atılanları savunan aydınlar yüklenir Böylece halk lisanına yaklaşmaya çalışan aydınlar edebiyat disiplinini tarihî mitler yaratmak milleti bir anlatı olarak kurgulamak için bir araç olarak kullanır
Anthony Smith bir milletin hayali bir cemaat olarak kurgulanması için birinci adımın ortak etnik köken olduğunu belirtir Ortak etnik kökene dair de altı özelliğin altını çizer Özel bir isim cet miti tarihi hafıza özgün bir anayurt Bu özelliklerin birçoklarına sahip olan nüfus ideal bir etnik topluluk olmaya yakındır Yeniden de etnik topluluklar millete dönüşemez kelam konusu rastgele bir dönüşüm süreci katiyetle doğal olmayacaktır Smith tam bu noktada devletin etnik entelijansiyaya bir katalizör fonksiyonu yüklediğinin altını çizer Bu entelijansiyanın misyonu etnik topluluğu keşfedilmiş yeni bir kültür etrafında bir ortaya getirmektir Öteki bir deyişle edilgen bir topluluğu ulus devlet sürecinde etken bir özne haline getirmektir gaye Bu da Hobsbawm ın tabiriyle geleneğin icat edilmesidir Ona nazaran icat edilen tüm gelenekler devlet yaptırımlarını yasallaştırmak ve topluluğu kendine bağlı kılmak için kullanılan araçlardır Geleneğin icadı süreci biçimlendirilmiş geçmişin farklı ve tekrar eden sembollerle aşılanması sürecidir Lakin bu semboller klâsik toplum yapısıyla çelişmektedir Çelişki çağdaşlaşma konusunda kıymetli bir ögedir zira çağdaşlaşma bir kimlik kriziyle başlar Bilimsel devlet eliyle diretilen Batılı ihtilaller halkın dini ve klâsik yapısına ne derece uygundur Bu bağlamda aydının vazifesi Batı nın maddi özelliklerini alarak bunları Doğu nun manevi büyüklüğünde eritmektir Bu eritme sürecini tarihi bağlamda yasal kılmak için de bir köken miti yaratılmalıdır Kelam konusu mit olunca lisan ve edebiyat milletin anlatı olarak kurgulanışında anahtar role sahip olur Öteki bir deyişle edebiyat millet olmayı yansıtan hayali bir aynadır Bu ayna topluma ulusal birliğe mensup olma tecrübesini yaşatır Seçilen edebi yapıtların oluşturduğu edebiyat kanonu ulusal kimliği temsil eder milliyetçi edebiyat gücünü buradan alır Çünkü edebiyat kanonu süregiden bir geçmişi yansıtarak milliyetçi kültürel kodları kuşaktan kuşağa aktararak kamusal alanda varlığını sürdürür
Nitekim Cumhuriyet Dönemi ne bakıldığında bu süreci görmek güç olmaz Ulus devlet inşasında birincinin fiziki antropoloji büyük rol oynar Rejim bu bilimin sunduğu bilgilerden hareketle seküler bir tarih oluşturmayı amaçlar Otuz bir yaşında Ankara Üniversitesinde profesör unvanı kazanan Türk Tarihi Tedkik Cemiyeti üyesi olan antropolog Şevket Aziz Kansu nun antropolojik bilgilerle Hititlerin brakisefal olduğunu kanıtlamayı denediği çalışmaları 1930 lu yıllarda büyük muvaffakiyet kazanır Kansu eski Türk kavimleriyle Anadolu medeniyetleri ortasında köprü kurmaya çalışır Öteki bir deyişle Anadolu ya göç eden Oğuzların aslında kendi ırklarıyla karşılaşmış olduklarını tez eder Böylece Anadolu Türklerin ezeli ve ebedi yurdu olarak konumlanır Türkler de sarı ırktan değil beyaz ırktan gelmektedir Yani medeniyetin kurucularının torunları Türklerdir zira Neolitik Çağ ı onlar başlatmıştır Kültür tezinin omurgasını oluşturan bu sav Eugène Pittard danışmanlığında doktora tezini yapan Afet İnan ın devletin tüm imkânlarını kullanarak 64 bin kişi üzerinde gerçekleştirdiği antropolojik anketle desteklenecekti Bu tarih tezine paralel olarak lisan çalışmaları da sürat kazanacaktı bilindiği üzere Güneş Lisan Teorisi öne sürüldü Teori birinci insanların güneşe duydukları hayranlık ve dehşet karşısında verdiği reaksiyonlardan yola çıkıyordu Bu reaksiyonlar fizikî bağlantıdan kelamlı bağlantıya geçişi sağlamıştı ve bu evrede güneş en kıymetli ögeydi zira birinci beşerler güneşi akıl İlah güç üzere kavramlarla ilişkilendiriyordu İnsanın kökenini Âdem ve Havva ya dayandıran ontolojik tarih geleneği fiziki antropolojiyle seküler alana taşınmışken lisan de Güneş Lisan Teorisi ile birlikte seküler alana taşınmış oldu Türklerin üstün bir medeniyete ve bu medeniyetten doğan üstün bir lisana sahip olduğu argüman edildi Bu argümanlar dayanağını Sümerce Türkçe ortasındaki benzerliklerin saptandığı mukayeseli dilbilim araştırmalarıyla buldu Sonuçta tüm sözlerin kökeninin Türkçe olduğu ileri sürüldü Artık eğitim alanına yönelmeli ve halka Türklerin gerçek kimliği benimsetilmeliydi
Kültürel art planın bu türlü olduğu bir devirde tarihî anlatıları aktarmanın en tesirli araçlarından biri de esasen söylendiği üzere edebiyattı Bu fikriyattan etkilenen Türk edebiyatında öteki düşmanlığı kolaylıkla benimsendi Hakikaten milliyetçi edebiyat Herkül Milas ın belirttiği üzere 1 üç kol üzerinden ilerledi 1 Cumhuriyetçi ulusçu edebiyat 2 Irkçı dinsel eğilimli edebiyat 3 Tanınan ulusçu edebiyat
Bu külliyatta birinci olarak Türk kimliği öteki kimliklerden kesin çizgilerle ayrılmış ikinci olarak da Türklük bir devlet projesi içerisinde ele alınmıştır Birincisi Jön Türk periyodundan beri Türk edebiyatında yer alsa da ikincisi bu periyotta kuvvetlenmiş ve varlığını korumuştur Bu külliyatın üçüncü özelliği de Türk milletinin her daim öteki tehlikesi altında bulunduğunu vurgulamasıdır Cumhuriyetçi çizgiden örnekler vermek gerekirse birincinin Halide Edip Adıvar dan bahsedilebilir Halide Edip 1910 lardan 1960 lara kadar Rum kahramanları her daim olumsuz özellikleriyle ele almıştır Gerçekten onun metinlerinde Türkleri yok etmeye çalışan kana susamış Rum karakterlere çokça rastlarız Tekrar Rumlarla ilişkilendirilen Beyoğlu semti de Adıvar için fuhuş ve zührevi hastalık merkezidir Bunu daha çarpıcı bir biçimde anlatmak gerekirse Milas ın istatiksel datalarına bakılabilir
On sekizi bayan dokuzu erkek roman öykü kahramanı içinde bir tek olumlu Rum görülür Kırk altı olumsuz olay yargıya karşı ise hiçbir olumlu kelam yoktur Olumsuz yargılar yüzde 99 kadardır Vakit içinde farklılaşmalara dikkat edildiğinde 1919 dan evvelki devirde birkaç tarafsız nitelemenin biraz daha kabarık olduğu görülebilir Heyula nın yayımlandığı 1909 yılı ile Hayat Parçaları nın ortaya çıktığı yıl olan 1963 yılı ortasında öteki nin imajı açısından değerli bir fark görüldüğü söylenemez Milas 2005 s 78
Aynı eğilime sahip olan bir öbür isim de Yakup Kadri Karaosmanoğlu dur Onun Rum karakterleri de büsbütün olumsuz özellikler taşır Birçoklarının gayesi Türkleri yok etmek olup Türk kızlarının ırzına geçmek isterler Adıvar la tıpkı halde Rum kültürünün merkezi olarak kabul ettiği Beyoğlu semtini sapkın yatağı olarak görür Hatta Rum ağzıyla konuşanlardan dahi tiksinir Şaşırtan gözüken ise Yakup Kadri nin 1910 lı yıllarda kısa bir vakit için dahi olsa Nev Yunanilik görüşünün istekli bir destekçisi olmasıdır Yunan kültürüne duyduğu bu ilgiyi 1930 lu yıllardan itibaren meşru bir yere oturtacaktır sonunda Çünkü bu tarihten itibaren artık Türk Tarih Tezi ni benimsemiştir Antik Yunanlıları çağdaş Yunanlılardan ayırarak antikite kültürünü Türk kökenli görmektedir 1930 dan sonra yazdığı romanlarda yer alan betimlemelerde Türk Yunan benzerlikleri çokça yer alır O denli ki Panorama da Mustafa Kemal i Promete ye sofralarını da Sokrat meclislerine benzetecektir
Irkçı dinsel eğilime gelindiğinde ise cumhuriyetçilerden çok daha genç bir jenerasyonla karşılaşırız Bu jenerasyonda birincinin Nihal Atsız dan bahsetmek gerekir Artık Rumların ulusal tehdit olarak algılandığı Türklerin ahlakını bozduğu cumhuriyetçi çizgi büsbütün ırki bir boyut kazanmıştır Kısaca Türk olarak doğmayan her ırk yahut topluluk aşağılanır Çinliler Rumlar Çingeneler Museviler Bulgarlar Sırplar Atsız ötekini aşağılık varlıklar olarak görürken Türkler çocuk yaşta dahi üstün özelliklere sahiptir İlaveten Türklerin dindar olduğunu vurgulamasına karşın asıl üstünlüğü son analizde ırka yükler
Tarık Buğra da paralel bir çizgide ilerler Ona nazaran Türklere tarihi bir misyon yüklenmiştir ve öteki bunun karşısındaki pürüzdür Öteki gaddar lakin korkaktır Üstelik cinsel açıdan da yetersiz görülür Buğra metinlerinde Rum bayanlar ister evli ister bekâr olsun soyundan gelen ulusal misyona sahip şanlı faziletli Türk erkeklerine âşık olurlar
Cumhuriyetçi ulusçu ve ırkçı dinsel eğilimden farklı bir örnek vermek gerekirse Mavi Anadolucu Halikarnas Balıkçısı na bakılabilir Balıkçı genel manada Türk ve Rum denizcilerin dostluğunu vurgulayan tekrar genel manada insancıl metinler kaleme alan bir müellif olmasına rağmen nedendir bilinmez 1960 larda yayımladığı iki romanı Uluç Reis ve Turgut Reis ile birlikte ırkçı bir çizgiye kayar Bu romanlarda Balıkçı gayrimüslim bayanların Türk korsanları tarafından tecavüze uğramayı dört gözle beklediklerini yazacak kadar ileri masraf 2
Şüphesiz bu derece uzun bir mevzuyu etraflıca irdelemek bu yazının boyutunu aşar Lakin Türk edebiyatında öteki düşmanlığının 1910 lardan itibaren görüldüğü ancak ulus devletin inşası sürecinden itibaren bu düşmanlığın giderek arttığı ve Türk kimliğinin ötekinin antitezi olarak kurulduğu açıktır Birtakım yapıtlarda zenofobi birtakım yapıtlarda ırkçılık halinde biçimlenen öteki düşmanlığı birçok vakit da gayrimüslim bayanların vücudu üzerinden pekiştirilmiştir Beyoğlu nun fahişe yuvası olarak görülmesi veya gayrimüslim bayanların Türk kahramanlara karşı duydukları duygusal ve cinsel ilgi uç noktalara varmıştır
Öte yandan öteki düşmanlığının siyasi kültürel izleği unutulmamalıdır Çünkü tüm bu metinler art planda siyasi bir ideali barındıran kapsamlı bir devlet projesinin yansımalarıdır 3
- Herkül Milas Türk ve Yunan Romanlarında Öteki ve Kimlik Bağlantı Yayınları 1 Baskı 2005
- Bu bahse dair detaylı bir yazı için bkz Murat Doküman Birikim Mecmuası Mavi Anadolu Tezi ve Halikarnas Balıkçısı https birikimdergisi com dergiler birikim 1 sayi 210 ekim 2006 sayi 210 ekim 2006 2393 mavi anadolu tezi ve halikarnas balikcisi 4876
- Son olarak yazı başlığının genişliği göz önüne alındığında yazıdaki birtakım noktaları kaynak belirterek uzun uzadıya yazmak mümkün olmadı Teorik kısım konusunda Anthony Smith Eric Hobsbawm Benedict Anderson Gregory Jusdanis üzere muharrirlerin çalışmalarından faydalanıldı Ulus devlet sürecinde Türk kimliği ve antropoloji konusunda ise Zafer Toprak ın makalelerinden özellikle da Nazan Maksudyan ın Türklüğü Ölçmek Bilimkurgusal Antropoloji ve Türk Milliyetçiliğinin Irkçı Çehresi 1925 1929 Metis Yay 2005 isimli kitabından faydalanıldı Romanlara dair alıntı ve istatistik için de Herkül Milas ın zikredilen kitabına başvurulabilir