Üsküdar Üniversitesi’nden Prof Dr Süleyman İrvan AK Parti ve MHP milletvekilleri tarafından hazırlanıp Meclis’e sunulan en iyi canlı casino siteleri internet haberciliğine ve toplumsal sosyal medyaya kısıtlamalar getiren Basın Kanunu ile Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi ile ilgili newslabturkey’de bir yazı kaleme aldı İrvan yazısında yasanın geçmişinden bahsederek yapılması planlanan değişiklikleri unsur husus anlattı İrvan kanun teklifinin 29 hususuna ait Bu husus gazetecilik faaliyetlerine mahpus cezası öngörerek daha evvel gibisi görülmemiş sonuçlara da yol açacaktır tabirlerini kullandı
İrvan’ın yazısı şöyle
Türkiye de birinci bağımsız internet haber sitesi 1996 yılında yayımlanmaya başlayan Eksen isimli haber sitesiydi O yıldan bu yana tam 26 yıl geçti ve bu 26 yıl boyunca internet haber medyası yasal bir statüye kavuşmayı bekledi 2012 yılında bir yasa tasarısı hazırlanmış lakin TBMM deki görüşmeler sonuçsuz kalmıştı
Son birkaç yıldır internet medyasının sıkıntılarını çözmek gayesiyle Memleketler arası İnternet Gazeteciliği ve Gazeteciler Derneği UİGAD üzere meslek örgütleri benim de katkı koyduğum teklifler yapmışlardı Nihayet hazırlıkları uzunca bir müddettir yapılan bir kanun teklifi 26 Mayıs 2022 tarihinde TBMM ye sunuldu AK Parti ve MHP milletvekilleri tarafından hazırlanan kanun teklifinin ismi Basın Kanunu ile Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi
GAZETECİLİK MESLEK ÖRGÜTLERİ TEKLİFİN GERİ ÇEKİLMESİNİ İSTİYOR
Teklif metni açıklandıktan sonra birtakım gazetecilik meslek örgütleri teklife ait değerlendirmelerini kamuoyuyla paylaştı Gazeteciler Cemiyeti Türkiye Gazeteciler Sendikası Milletlerarası Basın Enstitüsü Türkiye Ulusal Komitesi Çağdaş Gazeteciler Derneği Basın Kurulu Haber Sen ve İzmir Gazeteciler Cemiyeti yaptıkları ortak açıklamada gazetecilik mesleğini direkt ilgilendiren bu kanun teklifinin gazetecilik örgütlerinin görüşü alınmadan kapalı kapılar arkasında hazırlandığını çıkarılacak kanunun Cumhuriyet tarihinin en ağır sansür ve oto sansür düzeneklerinden birine yol açabileceğinden tasa duyduklarını kanunun dezenformasyonla mücadeleyi değil gazeteciliğe baskıyı artırmak üzere tasarlandığına inandıklarını tabir ettiler ve kanun teklifinin geri çekilmesi davetinde bulundular
Türkiye Gazeteciler Cemiyeti de misal tenkitler içeren bir açıklama yayımladı Kanun teklifi genel olarak bakıldığında seçim arifesinde haberi halktan saklamak için hazırlanmıştır Halkın haber alma ve bilgilenme hakkını engelleyecektir Maddeleştiği takdirde yeni hatalar oluşturacak basın ve kanıyı söz özgürlüğü üzerinde var olan sansürü artıracak birçok eşitsizliğe neden olacaktır Tasarı gereklilik ölçülülük ve maksada uygunluk üzere istikametlerden söz özgürlüğüne terstir Tasarının öngördüğü yolların çok sansür sonucunu doğuracağı bundan ötürü da tabir özgürlüğüne yönelik bir tehlike oluşturacağı ortadadır İktidarı demokrasinin yeşermesi için haberi halktan saklamak hedefini taşıyan bu yasa tasarısını geri çekmeye çağırıyoruz
KANUN TEKLİFİ İLE TAM 24 KANUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILIYOR
Kanun teklifinde çok sayıda kanunda değişiklik yapılmasını öngören hususlar kelam konusu İncelediğim kadarıyla şu kanunlarda değişiklikler yapılıyor 5187 sayılı Basın Kanunu 195 sayılı Basın İlan Kurumu Kanunu 5510 sayılı Toplumsal Sigortalar ve Genel Sıhhat Sigortası Kanunu 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Ortasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun 1700 sayılı Dahiliye Memurları Kanunu 7201 sayılı Tebligat Kanunu 213 sayılı Vergi Tarz Kanunu 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu 2911 sayılı Toplantı ve Şov Yürüyüşleri Kanunu 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu 3011 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanacak Olan Yönetmelikler Hakkında Kanun 3402 sayılı Kadastro Kanunu 4706 sayılı Hazineye İlişkin Taşınmaz Malların Kıymetlendirilmesi ve Katma Bedel Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun 4721 sayılı Türk Uygar Kanunu 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu 7223 sayılı Eser Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu 5651 Sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Cürümlerle Uğraş Edilmesi Hakkında Kanun 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu
İNTERNET GAZETECİLİĞİ YASAL TABANA KAVUŞUYOR
Kanun teklifinin birinci 28 hususu internet gazeteciliğini ilgilendiriyor ve internet gazeteciliğini 5187 sayılı Basın Kanunu kapsamına alıyor Birkaç problemli düzenleme dışında bu unsurları olumlu bulduğumu belirtmeliyim Tekliflerin bir kısmı bizim daha evvel yapığımız tekliflerle uyumlu Kanun teklifinin 1 unsuru haber sitelerini 5187 sayılı Basın Kanunu kapsamına alarak yasal statü kazandırıyor Bu 26 yıldır yasal statüsü olmadan yayın yapan internet medyası için âlâ haber
Teklifin 2 unsuru internet haber sitesini tanımlıyor İnternet ortamında makul aralıklarla haber yahut yorum niteliğinde yazılı görsel yahut işitsel içeriklerin sunumunu yapmak üzere kurulan ve işletilen periyodik yayın
Teklifin 3 hususu ile haber sitelerinden iş yeri adresi elektronik posta adresi irtibat telefonu ve elektronik tebligat adreslerini sayfalarında açıkça belirtmeleri isteniyor Haber sitelerinde künye ve bağlantı bilgilerinin bulunması zaruriliği getirilmesini de olumlu karşılıyorum Yeniden 3 unsur kapsamında yapılan düzenleme ile içeriklerin birinci sunum ve güncelleme tarihlerinin haberlerin üstünde bulunması mecburiliği getiriliyor Bu da olumlu yayımlanan bir haberin hangi tarihte yayına verildiği ve ne vakit güncellendiği birtakım haberlerde çok değerli hale gelebiliyor
5 husus eksik beyanname verilmesi durumunda basılı gazeteler için öngörülen yayın durdurma müeyyidesinin internet haber siteleri için uygulanmayacağını belirtiyor Bunun yerine eksiklikleri gidermek için haber sitesine 2 hafta müddet tanınacak İki hafta mühlet sonunda istenen değişiklikler yapılmazsa haber sitesi resmi ilan ve reklam alma hakkı ile çalışanlar basın kartı alma haklarını yitirecek
6 unsur internet haber sitelerinde yayımlanan içeriklerin 2 yıl mühletle koruma edilmesini mecburî kılıyor Ben bu hususun pratikte uygulanmasının ve denetlenmesinin sıkıntı olduğunu düşünüyorum 6 ay üzere daha kısa bir müddet kâfi olacaktır bana nazaran
OTOMATİK KARŞILIK VE DÜZELTME HAKKI VERİLİYOR
Kanun teklifinin 7 hususu karşılık ve düzeltme metinlerinin haber sitelerinde nasıl yayımlanacağını belirtiyor Unsur şu formda İnternet haber sitelerinde ise ziyan gören kişinin düzeltme ve karşılık yazısının sorumlu müdür hiçbir düzeltme ve ekleme yapmaksızın yazıyı aldığı tarihten itibaren en geç bir gün içinde ilgili yayının yer aldığı sayfa ve sütunlarda URL teması sağlanmak suretiyle tıpkı puntolarla ve tıpkı biçimde yayımlamak zorundadır Yayın hakkında verilen erişimin engellenmesi ve veya içeriğin çıkarılması kararının uygulanması ya da internet haber sitesi tarafından içeriğin bizatihi çıkarılması durumunda düzeltme ve karşılık metni ilgili yayının yapıldığı internet haber sitesinin ana sayfasında bir hafta mühletle yayımlanır Bu hususun bu haliyle büyük problemlere yol açacağı çok açık
Düzenlemede düzeltme ve yanıt hakkının adil biçimde kullandırılması gerektiği belirtilmeli bu hakkın yalnızca gerçeğe muhalif bilgiler içeren haberler için kullanılabileceğinin altı çizilmelidir Aksi takdirde haber siteleri her eleştirel haber için yanıt ve düzeltme yazısı yayımlamak zorunda kalacaklardır Daha da berbatı haber kaldırılsa yahut engellense bile yanıt ve düzeltme metni 1 hafta müddetle haber sitesinin ana sayfasında yayımlanacaktır Kaldırılmış ya da engellenmiş bir habere ait karşılık ve düzeltme metni yayımlatmanın mantığı yoktur
BEŞ FARKLI BASIN KARTI
Düzenlemenin 10 unsuru verilecek basın kartlarını tanımlıyor Göreve bağlı basın kartı süreli basın kartı geçici basın kartı serbest basın kartı sürekli basın kartı Bu tanımlamalarda hür çalışan freelance gazeteciler öngörülmemiş Hür çalışan gazeteciler de belirlenecek aşikâr şartlar çerçevesinde basın kartı alabilmelidirler Örneğin ayda en az 10 haber yayımlatmak ve gazetecilikten diğer iş yapmamak üzere şartlar getirilebilir
9 ÜYELİ BASIN KARTI KOMİTESİNİN 5 ÜYESİNİ BAĞLANTI BAŞKANLIĞI BELİRLEYECEK
Düzenlemenin 14 hususu basın kartı kurulunun yapısıyla ilgili Bu yapısıyla Bağlantı Başkanlığı nın mevcut durumda olduğu üzere öznel kararlarla basın kartı vermeye devam edeceğini öngörebiliriz Şayet nitekim demokratik bir komite oluşturulursa problemler da ortadan kalkacaktır İrtibat Başkanlığı basın kartları konusunda asli karar verici değil daha çok işlerin yürütülmesinde düzenleyici pozisyonunda olmalı bana nazaran Asıl kelam sahibi gazetecilik meslek örgütleri olursa bugünkü tartışmaların birden fazla ortadan kalkacaktır
BASIN AHLAK ASILLARINA TERS DAVRANIŞ BASIN KARTININ İHLALİYE SONUÇLANIYOR
Kanun teklifinin 15 unsuru bir gazetecinin Basın İlan Kurumu tarafından belirlenen basın ahlâk asıllarına muhalif davranışı halinde kartının iptal edileceğini karara bağlıyor 16 hususa nazaran de kartı bu biçimde iptal edilen gazetecinin 5 yıl müddetle basın kartı alamayacağını belirtiyor Pekala bu kararı kim verecek Basın İlan Kurumu verecekse aslında resmi ilan kesme cezalarının genelde hangi gazetelere verildiğini biliyoruz Böylelikle eleştirel haberler yapanlar reklam kesme cezalarıyla kalmayacaklar basın kartları da iptal edilecek ve 5 yıl müddetle kart alamayacaklar Bu hususun uygulamada önemli meselelere yol açacağını kestirim etmek güç değil
İNTERNET MEDYASI RESMİ İLAN VE REKLAM ALABİLECEK
Kanun teklifinin olumlu yanlarından biri de haber sitelerinin resmi ilan ve reklam alabilmelerinin yolunu açmasıdır Fakat ilan ve reklam pastasının mevcut durumu dikkate alındığında bu uygulama lokal gazetelerin aleyhine olacaktır Kanun teklifinin 22 unsuru 195 sayılı Basın İlan Kurumu Kanunu nun 49 hususunda belirtilen müeyyidelerin haber sitelerine de uygulanacağını öngörüyor Yani haber siteleri de tıpkı gazeteler üzere ilan kesme cezalarıyla karşı karşıya kalacak Bu unsura hiç olmazsa müeyyide uygulanan gazete ve haber sitelerinin açık isimlerinin kararlarda ilan edilmesi ve aylık olarak hangi mecraya ne kadar ceza verildiğinin açıklanması kararını de eklemek lazım
29 UNSUR ÇOK RİSKLİ ALDATICI BİLGİYİ YAYMA KABAHATİ DİYE YENİ BİR KABAHAT İHDAS EDİYOR
Kanun teklifinin en tartışmalı unsuru 29 unsur Bu unsur halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma suçu ndan kelam ediyor Her ne kadar bu bahiste karar verme yetkisi mahkemelere bırakılmışsa da Türkiye deki mevcut uygulamalar göz önüne alındığında bunun neyle sonuçlanacağını öngörmek güç olmasa gerek
Tartışmalı unsurun tam hali şu halde Sırf halk ortasında kaygı kaygı yahut panik yaratmak saikiyle ülkenin iç ve dış güvenliği kamu nizamı ve genel sıhhati ile ilgili gerçeğe alışılmamış bir bilgiyi kamu barışını bozmaya elverişli formda alenen yayan kimse bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezasıyla cezalandırılır
Bu husus gazetecilik faaliyetlerine mahpus cezası öngörerek daha evvel gibisi görülmemiş sonuçlara da yol açacaktır Örneğin gazeteci Çiğdem Toker bir vakfın açtığı dava sonucu tazminata mahkûm edilmişti Bu unsur yürürlükte olsaydı mahpus cezasına da çarptırılacaktı Tekrar birebir halde bu yazının yazıldığı sırada RTÜK ün CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu nun ABD deki Tipken Vakfı yla ilgili açıklamalarını canlı yayımlayan kanallara ceza vermeye hazırlandığına ait haberler yayımlanmıştı Haberlerde münasebet olarak doğruluğu kesinleşmemiş savlara dayalı olması gösteriliyordu Bu husus kapsamında muhalefet partilerinin her eleştirisi her açıklaması çarçabuk halkı aldatıcı bilgi diye tanımlanabilir ve haber yapanlar cezalandırılabilir
ÖRGÜT AÇIKLAMASINI HABER YAPMAK KABAHAT OLABİLİR
Kanun teklifinin 29 Hususunun ikinci fıkrası şu halde Suçun failin gerçek kimliğini gizlemek suretiyle yahut bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde üstteki fıkraya nazaran verilen ceza yarı oranında artırılır Benim bu unsurdan anladığım aldatıcı olduğu kabul edilen haberlerde saklı kaynak kullanmak yahut yeniden aldatıcı olduğu savunulan bir örgüt açıklamasını haber yapmak verilecek cezayı ağırlaştırıyor Bu unsurun tümüyle metinden çıkarılması yerinde olacaktır Bu hususta basın meslek örgütlerinin etkin bir gayret vereceklerini umuyorum
KATALOG HATALARDA TOPLUMSAL MEDYA KURULUŞLARI PAYLAŞIM YAPANLARIN BİLGİLERİNİ VERMEK ZORUNDA
Kanun teklifinin 34 unsuruna nazaran çocukların cinsel istismarı halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozma anayasal nizama karşı hatalar ve devlet sırlarına karşı cürümler üzere katalog hatalar kelam konusu olduğunda içerikleri oluşturan yahut yayanlara ait bilgiler savcılık ya da mahkeme tarafından talep edildiği takdirde toplumsal medya platformları bu bilgileri vermek zorunda Vermedikleri takdirde toplumsal medya platformunun bant genişliğinin yüzde 90 oranında daraltılması kelam konusu olabilecek İçerik çıkarılması yahut engellenmesi kararlarına uyulmadığı takdirde toplumsal medya platformlarına 6 aya kadar reklam yasağı getirilebilecek
Sonuç olarak internet medyasına ait olumlu sayılabilecek düzenlemeleri farklı bir kanun teklifi olarak getirselerdi bugün internet medyasını nasıl geliştirebiliriz tartışması yapabilirdik İnternet medyasının ve bu medyada çalışan gazetecilerin sevinci eleştirel haberciliğe getirilmesi planlanan yasakların gölgesinde kaldı TBMM deki Dijital Mecralar Kurulu umarım çabuk etmeden gazetecileri meslek örgütlerini mevzunun uzmanlarını da dinleyerek korkuları gideren bir kanun teklifi oluşturur HABER MERKEZİ