Ulusal Tabiat Bilimleri Enstitüleri*
Subaru Teleskopu da dahil olmak üzere, dünyadaki en âlâ teleskoplardan toplanan müşahedeleri bir ortaya getiren bir bilgi tabanı kullanan memleketler arası bir gökbilim grubu, şimdi çocukluk çağındaki Evren’de ölmekte olan galaksilerin faal harika kütleli kara deliklerinden yayılan sinyalleri tespit etti. Bu tıp faal üstün kütleli kara deliklerin ortaya çıkışı, konut sahibi galaksilerde gerçekleşen değişimlerle ilişkili ve bir kara deliğin, konut sahibi galaksinin evrim sürecinde büyük ölçekli tesirleri olabileceğini düşündürüyor.
ÜSTÜN KÜTLELİ KARA DELİK TESİRİ
Yaşadığımız Samanyolu Galaksisi, oluşum evresindeki yıldızlar da dahil olmak üzere, farklı yaşlardan yıldızları içerir. Buna rağmen, ‘eliptik galaksiler’ ismiyle bilinen öbür kimi galaksilerde yıldızların tamamı yaşlıdır ve yaklaşık olarak misal yaşlardadırlar. Bu durum, şimdi ömürlerinin başlarındayken, eliptik galaksilerin birden teğe duran üretken bir yıldız oluşumu devri geçirdiğini gösterir. Yıldız oluşumunun neden birtakım galaksilerde dururken başkalarında durmadığı tam olarak bilinmiyor. İhtimallerden biri, muhteşem kütleli bir kara deliğin birtakım galaksilerde bulunan gazı dağıtması ve yıldız oluşumuna elverişli olmayan bir ortam yaratması olabilir.
Gökbilimciler, bu teoriyi sınamak emeliyle uzak galaksilere bakarlar. Sonlu suratı sebebiyle, ışığın uzay boşluğundan geçmesi vakit alır. On milyar ışık yılı uzaklıktaki bir gökcisminden gözümüze ulaşan ışık, Dünya’ya varmak için 10 milyar yıl boyunca seyahat yapmak zorunda kalır. Bundan dolayı, şu anda gördüğümüz ışık, aslında bize 10 milyar yıl evvel o galaksiden ayrıldığı devirde galaksinin nasıl göründüğünü gösteriyor. Velhasıl, uzaktaki galaksilere bakmak, vakitte geriye bakmaya emsal. Bununla birlikte, ortadaki ara tıpkı vakitte uzak galaksilerin daha sönük görünmesi manasına gelir ve bu durum üzerlerinde inceleme yapmayı güçleştirir.
12.5 MİLYAR YIL GERİYE BAKTILAR
Japonya’da bulunan Sokendai Ünversitesi’nde vazifesini sürdüren Kei Ito öncülüğündeki milletlerarası bir grup, bu zahmetlerin üstesinden gelmek emeliyle bize 9.5 ilâ12.5 milyar ışık yılı aradaki galaksileri incelemek için Kozmik Evrim Araştırması’nı (COSMOS) kullandı. COSMOS, Atacama Büyük Milimetre / Milimetre altı Dizisi (ALMA) ve Subaru Teleskobu dahil olmak üzere, dünyanın en gelişmiş teleskopları tarafından toplanan dataları bir ortaya getiriyor. COSMOS, radyo dalgaları, kızılötesi ışık, görünür ışık ve x-ışını datalarını bünyesinde barındırıyor.
Takım birinci basamakta iki galaksi kümesini belirlemek için optik ve kızılötesi dataları kullandı: Bunlar, süreğen yıldız oluşumuna sahip olanlar ve yıldız oluşumunun artık durduğu yerlerdi. X-ışını ve radyo dalgası bilgilerinde saptanan sinyal-gürültü oranı, galaksilerin tek tek belirlenmesi için gereğince güçlü değildi. Durum böyleyken, araştırma takımı ‘ortalama’ galaksilerin daha yüksek sinyal-gürültü oranı manzaralarını yaratmak gayesiyle farklı galaksilerin bilgilerini bir ortaya getirdi. Takım, ortalama imajlarda, yıldız oluşumu gerçekleşmeyen galaksiler bazında hem x-ışını hem de radyo dalgası emisyonlarını (yayılımlarını) teyit etti. Bu, 10 milyar ışık yılı uzaklıkta bulunan uzak galaksiler kelam konusu olduğunda, bu çeşit emisyonların tespit edildiği birinci andı. Bunun yanı sıra, ulaştıkları sonuçlar, x-ışını ve radyo emisyonlarının, yalnızca galakside bulunan yıldızlar aracılığıyla izah edilemeyecek seviyede güçlü olduğunu ve faal bir üstün kütleli kara deliğin varlığına işaret ettiğini ortaya koyuyor. Yıldız oluşumunun sürdüğü galaksilerde ise kara delik faaliyeti sinyali daha zayıf.
Bu sonuçlar, ilkel Evren’de yıldız oluşumunda ansızın gelen bir sonun, üstün kütleli kara delik aktivitesindeki artışla ilişkili olduğunu gözler önüne seriyor. Bu ilişkinin detaylarını belirlemek için daha fazla araştırmaya gereksinim var.
*National Institutes of Natural Sciences, (Ulusal Tabiat Bilimleri Enstitüsü) beş üye enstitüden oluşan üniversiteler ortası bir araştırma enstitüsüdür. iştirakçiler, Ulusal Astronomi Gözlemevi, Ulusal Füzyon Bilimi Enstitüsü, Ulusal Temel Biyoloji Enstitüsü, Ulusal Fizyolojik Bilimler Enstitüsü ve Moleküler Bilimler Enstitüsü’nden oluşur.
Yazının özgünü Science Daily sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)