Dr. Mahfi Eğilmez
Türk toplumunun en yaygın sıkıntılarından birisi neden – sonuç bağlarının karıştırılmasıdır. Bunun en üst seviyedeki yansımasına ‘faiz sebep enflasyon sonuçtur’ teziyle şahit olduk. Bilimle uğraşan herkes enflasyonun neden, faizin ise sonuç olduğunu, hiç kimsenin enflasyon yokken durduk yere faiz artırmayacağını bilir.
Ne var ki bahis bununla sonlu değil. Çabucak her alanda bu karışıklığı yaşıyoruz. Taban fiyatın artırılması sonrasında apartman ve site aidatlarında yaşanan yüksek artışlardan sonra buralarda mesken sahibi olanlar ve kiracılar site idarelerine başkaldırarak aidatların bu kadar artırılmaması gerektiğini söylediler. Bunu yaparken site idaresini neden, aidat artışını sonuç olarak düşünmüş olsalar gerek. Meğer buradaki neden taban fiyatın artırılması ve öbür her şeyin fiyatının artmasıydı. Taban fiyat artınca site güvenlik vazifelilerinin ve öbür çalışanlarının da fiyatları artıyor, fiyatlar artınca sitede kullanılan her türlü materyalin fiyatı artıyor ve hasebiyle bu artışlar aidatlara yansıyor. Minimum fiyat artışının ve fiyat artışları enflasyondaki yükselişten kaynaklanıyor.
İnsanlar, fiyatları daima artıran marketlere de kızgınlar. Halbuki onların da yapabileceği bir şey yok. Zira yanlış iktisat siyaseti sonucu enflasyon daima yükseliyor, sonuçta marketler de eserlerin fiyatını artırmak zorunda kalıyorlar. Altı ay evvelki fiyatlara nazaran iki katına yükselen fiyatlara bakan birçok insan “altı ayda ne oldu da bu kadar arttı, altı ay evvel dolar kuru 18,5 idi artık 19,2, kur yüzde 4 dolayında artmış fiyatların da yüzde 4 artması lazım meğer iki kat artmış” diye söyleniyor. Kur o kadar arttı ancak malı satanın işyeri kirası arttı, yanında çalışanların minimum fiyatı arttı, mağazada kullandığı elektrik, ısıtmada kullandığı doğal gaz fiyatları arttı, akaryakıt arttığı için taşıma maliyetleri arttı, bunları hesaba katmak gerekir. Öte yandan kurun daha fazla artmaması için baskılandığı da bir gerçek. Şayet marketler ellerindeki malları eski fiyattan satsalar tükenen malların yerine yenilerini daha değerliye alacakları için ziyan edecekler. O nedenle gelecek artırımları da düşünerek olduğundan da değerliye satmaya çalışıyorlar. Fiyatların artmasının nedeni marketler değil, aidatların artmasının nedeni site idareleri değil, bunların nedeni yükselen enflasyon ve onu önleyemeyen hükümetin ve merkez bankasının uyguladığı yanlış iktisat siyaseti.
Buna benzeri pek çok mevzu var. Beşerler neden – sonuç bağlantılarını hakikat kuramadıkları için enflasyonu önleyemeyen hükümeti değil, bu olaylardan kendileri üzere etkilenen öbür insanları suçluyorlar. Ne yazık ki okullarımızda verilen eğitim neden – sonuç bağının yanlışsız kurulmasını maksat almıyor. Halbuki bilimin temeli neden – sonuç münasebetlerinin hakikat kurulmasına dayanıyor.
Neden – sonuç münasebetini düzgün kurabilmek için mantık – matematik bilmek gerekiyor. O denli çok derin, çok detaylı bir bilgiye gerek yok. Olayların biraz önünü ardını araştırmak bu bağlantıyı yanlışsız kurabilmek için kâfi. Bu bağlantıyı çözebilmenin en kestirme yolu hangisinin evvel geldiğini yakalayabilmekten geçiyor. Evvel gelen neden, sonra gelen sonuçtur. Ancak bazen optik kırılma evvel gelenle sonra gelenin yer değiştirmesine yol açabilir. Aidatlar yükseliyorsa bunun neden yükseldiğini sorarak başlamak gerekir. Birinci neden minimum fiyatın ve materyal bedellerinin fiyatlarının artmış olmasıdır. Bunu yakaladıktan sonra bunların niye arttığını sorgulamak gerekir. Bunun nedeni izlenen yanlış iktisat siyaseti sonucunda enflasyonun artmış olmasıdır. Buraya kadar gelebilirsek aidatlardaki artışın sorumlusunun site idaresi değil yanlış iktisat siyaseti yürüten hükümet olduğunu buluruz. Böylelikle neden – sonuç münasebetini yerli yerine oturtunca da hesabı kime soracağımız ortaya çıkar.
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in blog sitesinden alınmıştır