Agnès Callamard
Uluslararası Af Örgütü Genel Sekreteri
Bu yıl Cannes Sinema Festivali’ndeki birçok galanın bilakis, Türkiye imali politik tansiyon sineması “Kurak Günler”in galası fark edilir ölçüde sessiz geçti. Kırmızı halıda bir kişi, sinemanın ortak imalcisi Çiğdem Mater yoktu ve Mater’in yokluğuna atfen tek kişilik bir koltuk boş bırakıldı.
Mater, Croisette kordonunda değil, Türkiye’de 18 yıllık mahpus cezasının birinci ayını doldurduğu dar bir koğuştaydı.
Agnes Callamard
Herhangi bir sinemada görülebilecek kadar harikulâde bir olay örgüsüyle, 2013’teki Seyahat Parkı protestolarıyla ilişkili olarak yirmi yıla yakın mahpus cezasına mahkum edilen yedi bireyden biriydi. Sekizinci kişi, iş insanı ve önde gelen insan hakları savunucusu Osman Kavala ise ömür uzunluğu mahpus cezasına mahkum edildi.
Ve bugün, Memleketler arası Af Örgütü, bu bireylerin keyfi tutukluluk ve siyasi güdümlü yargılamalardan dehşetli mahkumiyet kararlarıyla sonuçlanan gösteri niteliğindeki bir davaya kadar maruz bırakıldıkları adaletsizlik güncesine dikkat çekmek maksadıyla kıymetli bir adım atarak, Seyahat Davası sonucunda tutuklanan yedi kişiyi fikir mahkumu ilan etti.
Kasım 2017’den beri cezaevinde tutulan Osman Kavala 25 Nisan 2022’de “hükümeti ortadan kaldırmaya teşebbüs etmek”ten hatalı bulundu. Yargı yetkilileri Kavala’yı, hükümetin Seyahat Parkı’nı yıkma planına karşı kitlesel çapta düzenlenen büyük ölçüde barışçıl Seyahat protestolarını yönlendirmek ve finanse etmekle suçladı. Protestolar İstanbul’da başlamış, akabinde tüm Türkiye’ye yayılmıştı.
Aynı gün, Osman Kavala ile tıpkı davada yargılanan yedi kişi “hükümeti ortadan kaldırmaya teşebbüse yardım etmek”ten hatalı bulundu. Çiğdem Mater, Mücella Yapıcı, Tayfun Kahraman, Can Atalay, Mine Özerden ve Hakan Altınay derhal tutuklandı, Yiğit Ekmekçi hakkında ise yakalama kararı çıkarıldı. Mater’e yöneltilen suçlamalardan biri, Seyahat Parkı hareketi hakkında hiçbir vakit çekilmemiş bir belgeseli finanse etmeye çalışmaktı.
Savcılık, sanıklara isnat edilen suçlamaları destekleyecek hiçbir ispat sunmadı. 7 Haziran 2022’de mahkeme heyeti, oy çokluğu ile verilen karara ait ikna edici hiçbir münasebet gösteremediği “gerekçeli kararı”nı açıkladı.
Esasen bu davada ortaya çıkan elle tutulur tek sonuç, Türkiye mahkemelerinin, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan hükümetinin buyruğunda çalıştığı ve bağımsız, tarafsız, siyasi müdahaleden azade ve adil olmadığıdır.
Yargılanan şahısların tamamının 2020’de kanıt yetersizliği nedeniyle beraat etmesi ve Erdoğan’ın beraat kararlarını kamuoyunda eleştirmesinin akabinde birinci davaya bakan üç hakim hakkında Hakim ve Savcılar Kurulu’nda derhal bir disiplin soruşturması başlatılması da bu durumu açıkça ortaya koymaktadır. Bir yıl sonra, İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi’nin beraat kararını bozması üzerine yine yargılama başladı.
Erdoğan, birinci günden itibaren Kavala’nın davasına faal biçimde müdahil oldu ve kamuya açık olarak tekraren lisana getirdiği yorumlar, adil yargılanma hakkının temel unsurlarından biri olan masumiyet karinesini zedeledi.
Bununla birlikte, Seyahat 7’lisinin hapsedilmesi, 2016’daki darbe teşebbüsünden beri gitgide artan bir yoğunlukla başta söz özgürlüğü olmak üzere insan haklarını baskı altına alan bir ülkede sürpriz değildir.
O tarihten bugüne, altı yıldır, baskıcı bir dehşet iklimi Türkiye sivil toplumunu tehdit ederek caydırıcı bir tesir yaratıyor.
Aşırı geniş terörle uğraş kanunları, muhalifleri ve muhalif varsayılan bireyleri, gazetecileri, insan hakları savunucularını, siyasetçileri, avukatları ve öbür birçok kişiyi maksat almak için kullanıldı. Binlerce kişi, haklarını ihlal eden ceza soruşturmalarına, kovuşturmalara ve cezalandırıcı nitelik taşıyan tutuklu yargılamalara maruz kaldı. Sivil toplum örgütleri inanılmaz hâl kararnameleriyle kapatıldı ve halihazırda bağımsızlıktan mahrum yargı, barışçıl muhalefeti bastırmak için kullanıldı.
Bu çeşit engellemeler karşısında memleketler arası toplumun elinden fazla bir şey gelmeyeceği düşünülebilir; lakin sembolik davalar, baskıyı artırmak için odak noktaları sunuyor.
Örneğin, Avrupa Kurulu, Şubat 2022’de az görülen bir kararla, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Kavala’nın hür bırakılmasını isteyen 2019’daki kararını uygulamayı reddettiği için Türkiye hakkında ihlal prosedürü başlatmaya karar verdi.
Yakın bir vakitte verilen mahkumiyet kararlarının akabinde, ABD Dışişleri Bakanlığı, “mahkemenin kararının derin bir rahatsızlık ve hayal kırıklığı yarattığını” açıkladı. Almanya Dışişleri Bakanı, kararın, “Türkiye’nin, Avrupa Kurulu üyesi ve Avrupa Birliği’ne aday ülke olarak kabul ettiği hukuk devleti standartlarına ve milletlerarası yükümlülüklerine büsbütün aykırı” olduğunu belirtti.
Gezi 7’lisine yapılan bu şoke edici adaletsizlik, bir kere daha, Türkiye’de yargı sisteminin barışçıl muhalefeti susturmak için bir baskı aracına dönüştüğünü gösteriyor. Bu şahısların cezaevinde geçirdiği her gün, şahsen adalet kavramına ve insan haklarına karşı, Türkiye devletinin müdafaayı taahhüt ettiği lakin tekraren ve pervasızca ihlal ettiği unsurlara karşı yapılmış bir hakarettir.
Dün, Memleketler arası Af Örgütü Türkiye İdare Şurası Lideri Kerem Dikmen, yedi niyet mahkumunu cezaevinde ziyaret etti. Osman Kavala, görüş sırasında, sergilenen dayanışmadan dolayı minnettarlığını tabir etti ve “Vicdan dediğimiz şey insanı mantıksızlığa yönlendiren bir güç değildir. İntikam, siyasi hırs ile hareket etmesini engelleyen bir şeydir vicdan” dedi.
Bu yazı, birinci olarak Milletlerarası Af Örgütü’nün kendi sitesinde yayınlanmıştır