Adam Frank
Şayet Evren’de teknolojik açıdan gelişmiş medeniyetlere ait deliller arayacaksanız, işe kesin olarak neyi aradığınızı düşünerek başlamalısınız. NASA sponsorluğunda yürütülen ‘Atmosferik Tekno-İmzaları Sınıflandırma’ programında vazife alan meslektaşlarım ve ben, bu sıkıntıyı düşünmek için çok vakit harcıyoruz. Bununla birlikte, projeyi zorladığı kadar aklıma takılıp duran bir soru var: Bir medeniyet ilerlerken ne kadar öteye gidebilir?
Bu soru, daha evvel değerlendirdiğimiz bir sorun olan ‘Kardashev ölçeği’ ile direkt doğruya irtibatlı. Kardashev ölçeği, tam olarak ‘enerji toplamayla’ ilgili bir olgu. Kardashev’in senaryosundaki bir ‘Tip 1 uygarlığı’, kendi gezegenine ulaşan gücün tamamını toplayabilir. Bir ‘Tip 2’ uygarlığı, bir yıldızın ürettiği gücün hepsini depolayabilirken bir ‘Tip 3’ uygarlığı, bütün bir galaksi çapında birebir şeyi gerçekleştirebilir. Bir galaksideki güç üretiminin tamamını toplamak, nitekim çok derecede gelişmiş bir uygarlığa gereksinim duyar; ne var ki bu fikri daha da öteye taşıyabiliriz. Sanki ‘Tip 4’, hatta ‘Tip 5’ seviyesinde bir uygarlık var olabilir mi? Teknolojiye sahip bir cinsin ilerlemesinde rastgele bir hudut var mı ve şayet varsa, bu hudutlar nerede çizilmiştir?
Bu doğrultuda düşünmeye yönelik rastgele bir teşebbüs, en saf haliyle bir spekülasyon olabilir. Ama şu anda tam olarak bunu yapacağım. Neden mi? Zira her şey bir yana, bu çok eğlenceli. Lakin birebir vakitte bu, (Polonyalı tanınmış bilimkurgu yazarı) Stanislaw Lem’in ‘Sahibinin Sesi’ üzere kitaplarında ve Yıldızlararası sinemasında, dünyanın en güzel bilim kurgularından bir kısmının daha evvel kat ettiği bir rota olduğu için bunu yapacağım.
KARANLIK HUSUSLA UĞRAŞMAK
Kardashev, fizik maddelerine tabi olmayı sürdüren uygarlıklar hayal etmişti. Cihan, bu kanunları bize uyguladığı haliyle onlara da uygular. Bu kanunları değiştiremeyiz; sadece onları az ya da çok verimli biçimde kullanabiliriz. Pekala ya bir uygarlık, nitekim de bu kanunları değiştirebilecek kadar gelişirse? Bu uygarlık sadece güç toplamanın ötesine geçmiş olmalıdır. Gücün tabiatı, gücün korunumu üzere belirlenmiş kurallar aracılığıyla, mühendislik kapsamında bir revizyona uğramış olacaktır.
Astrofizikçi Caleb Scharf, “Fizik Kanunları bir Uzaylı Eseri müdür?” başlıklı makalesinde bunun üzere bir soruyu ele aldı. Yapıtı, bir yaratıcı deha şaheseridir. Scharf fizik kurallarını gözden geçirdi ve bunlardan hangilerinin gereğince gelişmiş bir ömür biçimi eliyle tekrar yazılmış olabileceği sorusuna karşılık aradı.
İlgi cazip bir mümkünlük, karanlık unsurla ilgiliydi. Gökbilimciler galaksilerin ve galaksi kümelerinin hareketlerini izlediklerinde, bir problemle karşılaştılar: Gözlemlenen hareketleri yönlendirmek için gereken kuvvetleri ortaya çıkarmaya yetecek kadar kütle yoktu. Bilim insanları, bu sorunu çözmek için, çok ölçüde ve göremediğimiz bir unsur birikiminin var olması gerektiğini varsayıyorlar. Bu durum, onun ışık yaymadığı, yani yerçekimi hariç, görebildiğimiz ve ışık saçan varlıklarla hiçbir etkileşime girmediği manasına geliyor. Hasebiyle, Evren’in çoğunlukla “karanlık” unsurla dolu olduğu savı üzerinde duruyorlar. Bununla birlikte, bir spekülasyon yapmak isteyen Scharf, karanlık unsurun hiçbir görünür unsurla ve ışıkla etkileşime girmemesinin doğal kanunların bir sonucundan fazla, gelişmiş bir uygarlığın müdahalesiyle ortaya çıkan bir mühendislik eseri olup olmadığını anlamak istedi.
Scharf, hayat açısından radyasyon selleri ya da patlayan yıldızlardan gelen patlama dalgaları üzere felaketlerden sakınmanın en âlâ yolunun, neredeyse büsbütün Evren’den kopmak olup olmadığı ihtimalini sorguladı. Scharf’ın söylediği kadarıyla, olağandan karanlık unsura dönüştüren üç boyutlu bir yazıcı kullanarak, dünyanızı karanlık bölgede bulunan devasa ölçüde varlığa dönüştürebilir ve bu meseleden kurtulabilirsiniz.
Scharf’ın, şu anda ‘karanlık enerji’ dediğimiz şeye atfettiğimiz ve Evren’in genişlemesini daha da hızlandıran olguya ait, hiper-gelişmiş bir uygarlık gibisi diğer fikirleri de var. O, gereğince gelişmiş bir uygarlığın sahiden de bu hızlanmaya nedeni olabileceğini düşünüyor. Tahminen de bu tekniği Evren’in en sonunda yaşayacağı ‘ısı ölümünü’ önlemek ve artan düzensizleşmenin kozmosu ezmesini engellemek maksadıyla kullanıyorlardır.
GELİŞMİŞ BİR UYGARLIK ORTADAKİ SONU KALDIRABİLİR Mİ?
Artık bu tartışmaya dahil olmama ve kendi radikal spekülasyonlarımı sunmama müsaade verin. Ya hakikaten de fizikte pek çok yasa varken, evrim canlıların gözlemleyebileceği şeyleri kendisi seçiyorsa? Tahminen de benlik ve dünya ortasındaki farkı kavrama sürecinde -ki bu hakikaten tek bir bütün oluşturur-, sonsuz zenginlikteki bir Evren’in gözlemciler açısından nasıl ayrıştırılıp gözlemleneceği konusunda kısmi bir özgürlük kelam hususudur. Bu fikir, Dünya’ya gelen bir uzaylı cinsinin farklı bir bilişsel ve dilsel yapıya sahip olduğu mükemmel bir sinema olan Arrival’da da gündeme getirilir ve bu durum onlara çok farklı bir ‘zaman fiziği’ sunar. Fizikî ve biyolojik öz-yaratım bu halde ilişkili olsaydı, tahminen de çok gelişmiş bir uygarlık, nitekim de kendisiyle Evren’i birbirinden ayıran kabuğu soyup, fizik kanunlarını uygun gördüğü biçimde karıştırabilir ve düzenleyebilirdi.
Pekala, bunlardan rastgele biri olası olabilir mi? Evren’de birçok şey mümkün olabilir ve bu ihtimallerin büyük kısmı hâlâ fizik kanunları hakkında bildiğimiz sonlar içerisinde işler. Lakin bugün bildiğimiz haliyle fiziğin, hayata ve onun neler yaratabileceğine kesin hudutlar koyması da mümkündür ve hatta bu daha mümkündür. Bu hudutlar, teknolojik ilerlemeyi, bilimkurgu yapıtlarımızın düşleyebildiği düzeyin çok altında kalacak biçimde kısıtlayabilir. Tahminen de, mesela, ışık suratının getirdiği sonların etrafından dolanan bir yol yoktur ve yıldızlar ortasındaki aralıkları kat etmek ebediyen son derece güç ve kıymetli olacaktır. Bu ihtimallerin ikisini de aklınızda tutmanız gerek; çünkü bunlar sonuçları bakımından eşit seviyede şaşırtıcıdır.
Yazının özgünü Big Think sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)