Türkiye Aralık ayında büyük bir kur krizi yaşamış ve dolar Türk Lirası TL karşısında 18 Pendik Escort düzeyinin üzerine çıkmıştı Türk Lirası nda yaşanan bu rekor paha kaybı sonrasında hükümet tarafından hızla Kur Muhafazalı Mevduat KKM uygulaması devreye alındı
Bu uygulamada temel amaç hem yüzde 60’ı aşan Anadolu Yakası Escort dolarizasyonu dizginlemek hem de Türk Lirası ndaki paha kaybını bu formda durdurmaktı
Uygulamanın devreye alınması ile birlikte dolar tıpkı günlerde TL karşısında 10 düzeylerine kadar geriledi Sonrasında Dolar TL yeni Kurtköy Escort yıla 13 düzeyinden başladı ve uzun bir periyot yükselmeye devam etti Gelinen noktada bugün dolar TL kuru 17 20 seviyelerini gördü
Toplam mevduatlar içindeki TL ve yabancı para cinsinden varlıkların Kartal Escort dağılımını gösteren Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu BDDK bilgilerine nazaran 24 Aralık haftasında yabancı para cinsinden mevduatların toplam mevduatlar içerisindeki hissesi yüzde 62 65’ti Bu ilerleyen haftalarda yüzde 65’lere gelse Maltepe Escort de bugün yüzde 58 düzeyinde Yani bu dataya nazaran KKM ile dolara olan talep kısmen yavaşlatılmış oldu
KKM ve yabancı para mevduatlarının hissesi artıyor
Ancak ekonomistler aslında dolarizasyonun sanıldığı kadar Tuzla Escort da düşmediğini tersine yükseldiğini belirtiyor Çünkü ekonomistlere göre KKM uygulaması da bir formda yabancı paraya endeksli olduğu için dolarizasyon hesabına dahil edilmesi gerekiyordu BDDK datalarına nazaran KKM ve yabancı para mevduatın toplam mevduat içindeki hissesi 24 aralık haftası yüzde 62 65 iken şu an yüzde 71 84’e çıktı
Aynı datalara nazaran 24 Aralık haftasına toplam mevduatlar içinde Türk Lirası varlıkların KKM hariç hissesi yüzde 37 35 düzeyindeyken geçtiğimiz hafta bu oran yüzde 28 15’e kadar geriledi
DW Türkçe’ye konuşan Hazine ve Maliye Bakanlığı Mülga Gelir Siyasetleri Eski Genel Müdürü ve IMF eski ekonomisti Dr Burcu Aydın Özüdoğru bu noktada dolarizasyon hesabı yapılırken KKM varlıkların sayılmamasının yanlış olacağını vurguluyor
Kur muhafazalı mevduat da bir çeşit bir döviz varlığıdır ve aslında sizin dövizdeki varlığınızın fiyatını garantileyen opsiyondur yani o da bir çeşit yabancı paradır diyen Özüdoğru KKM uygulamasının hem dolarizasyonu durdurmakta hem de TL’deki paha kaybını engellemekte başarılı bir uygulama olamadığını söylüyor
KKM uygulamasının iktisatta yalnızca süreksiz bir tesir yarattığını lakin bu alandaki yapısal problemlere deva olmadığını hatırlatan Özüdoğru yabancı paraya geçişin uzun dönemdir devam eden bir davranış olduğunu belirtiyor Özüdoğru Bundan 10 sene öncesine bakacak olursak Türkiye’de toplam mevduat büyüklüğü içerisinde yabancı paraların toplam mevduat içerisindeki hissesi yüzde 30’lar civarındaydı Ancak uygulanmakta olan iktisat siyasetleriyle bir arada dolarizasyon 2018 e yanlışsız bir tırmanış yaşadı Sonrasında da düşük faiz siyasetine ait telaffuzlar ve uygulamalar bu hisse çok yüksek düzeylere ulaştı En son geçen yıl burada yüzde 70’lik düzeyleri gördük KKM devreye girince burada dolarizasyon azalmış üzere göründü lakin azalmadı KKM de bir döviz varlığıdır yorumunda bulunuyor
Sorunu çözmedi enflasyonu körükledi
Ekonomist Arda Tunca da DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede hükümet tarafından 6 ay evvel yapılan açıklamaları anımsattı O gün yapılan açıklamalara nazaran enflasyonun TL nin ve başka göstergelerin çok farklı bir noktada olduğunu söyleyen Tunca Her şey süratle düzelecek telaffuzları vardı Lakin KKM ile istenilen düzelmenin sağlanamayacağının daima altını çizdik Gelinen noktada kimin haklı olduğu ortaya çıktı Bu yollar Türkiye’deki dolarizasyon problemini çözmediği üzere enflasyon sıkıntısını da körükledi Zira kredi genişlemesinin önüne geçemediğiniz sürece daima piyasada talep yaratan bir durum ile karşı karşıya kalacaksınız Bu şartlar altında ne dolarizasyon düşebilir ne de enflasyon sorunu çözülebilir diye konuştu
KKM hesaplarındaki varlıkların da dolarizasyon hesabına katılması gerektiğinin altını çizen Tunca KKM dolara endeksli bir eserdir ve dolarizasyonun içinde kıymetlendirilmesi gerekir KKM yi saymasak bile şu an toplam mevduatın içerisinde yabancı para cinsinden mevduatın hissesi yüzde 57 üzere yüksek bir düzeyde Bu formda enflasyonu düşüremezsiniz Riskleri gideremezsiniz Bu kaideler altında Türk Lirası na geçiş olmayacaktır Şu an gayrimenkul piyasasında yaşananlar da bununla ilişkilidir Gayrimenkul Türk Lirası ndan kaçış aracı olarak görülüyor diyor
Gelinen nokta rasyonel değil
DW Türkçe’ye konuşan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Eğitim ve Teknoloji Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr Atılım Murat ise o gün yola çıkılan ortamla bugün gelinen ortam ortasındaki farklılıkların sorunun temelini oluşturduğunu anlatıyor
KKM ile dolarizasyonun kısmen durdurulduğunu belirten Murat Ukrayna Rusya savaşı ve güç krizi üzere hesaplanamayan etkenlerin ise bu amaçları ulaşılmaz kıldığını tabir ediyor Bilhassa cari istikrarda yapılan öngörülerin tutmadığını ve sıfır maksadı ile çıkılan yolda bugün milyarlarca dolarlık cari açığın konuşulduğunu hatırlatan Murat şöyle devam ediyor Bu süreçte tüm dünyada dolar güçlendi Bunun yanında iktisattaki faiz baskısını hissediyoruz Gelinen nokta hala rasyonel değil Şimdiye kadar gerçekleşen enflasyona bakacak olursak bugün doların düzeyi rasyonel gelmiyor Enflasyon hesabına nazaran daha üst gidebilir Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası da TCMB doları daha düşük düzeylerde tutabilir lakin piyasanın gerçekleri ile uyuşmuyor diyor
Dr Atılım Murat şöyle devam ediyor İlla ki müdahale gelecektir Ancak bunun ne halde olacağını bekleyip göreceğiz Beklentimiz bir örtülü faiz arttırımı uygulaması Yani siyaset faizine dokunulmayacağını artık biliyoruz Lakin çeşitli uygulamalarla örtülü bir faiz arttırımı yapılacaktır Yeni araçlar denenecektir Alışılmış bunlar uzun vadeli tahlillerden daha çok kısa vadeli rahatlamalar getirebilir yalnızca
Dr Burcu Aydın Özüdoğru da aşikâr bir düzeyin aşılması ile farklı finansal enstrümanlar ve çeşitli sermaye denetimleri ile bir arada durumun denetim altına alınmaya çalışılacağını söylüyor Bu noktada dolar için 20 lira düzeyine yaklaşılmasının kritik olabileceğine vurgu yapan Özüdoğru Bu düzeylere gelindiğinde tekrar kuru olan talebin azaltılmasına yönelik bir gayret görebiliriz Lakin sonuçta Türkiye’ye çıkan ve giren paranın bedeli memleketler arası piyasalar tarafından belirleniyor Şu an dünyada en yüksek negatif gerçek faizi uygulan bir ülke olarak TL’nin pahasını yabancı paraya endeksleyerek muhafazaya çalışmamız bize yapısal bir sonuç vermeyecektir diyor
Faiz arttırımı da yıkım olabilir
Türkiye’de birçok kısmının uzun müddettir kredi ile yaşamaya alıştığını belirten Arda Tunca Gelinen noktada artık ne Türk Lirası na geçiş istenildiği üzere sağlanabilir ne de yeni çıkacak eserler istenilen etkiyi yaratabilir Türkiye iktisadı büyük bir çıkmazın içine girmiş durumda Evet düşük faiz siyasetinden vazgeçilmesi gerekiyor Evet bunun Merkez Bankası tarafından çok gerçek adımlarla yürütülmesi gerekiyor ancak şu an ani bir faiz arttırımı da Türkiye iktisadı için bir yıkım olur Bu kadar krediye bağımlı vatandaşların olduğu bir ortamda faizlerin yükselmesi de tahlilden uzak olacaktır Zira gerekli olan düzeylerde vaktinde yapılmadı tersine indirildi Bu lakin modül kesim ve vakte yayılarak yapılacak bir faiz arttırımı ile mümkün Ve bu nu yaparken siyaset metinlerinde bu kararlılığın herkes tarafından görüşmesi şart diye konuştu
Kamunun yükü artıyor
Hem kur tarafında hem de enflasyonda istenilen amaçların yakalanamamasının yanında KKM uygulamasının da kamu bütçesi üzerinde değerli bir yük oluşturduğunu anlatan Dr Burcu Aydın Özüdoğru Burada güçlü ile yoksul ortasında bir adaletsizlik var KKM ile birlikte kamu kaynaklarının bir kısmı mevduat sahiplerine aktarılmış oluyor Bu Anayasa nın eşitlik unsuruyla çelişen bir durumu ortaya koyuyor Ayrıyeten kamu tarafı önemli ölçüde şartlı yükümlülüğü üstleniyor Uygulama hayata geçirilirken kamu tarafında önemli bir yük oluşması beklenmiyordu Lakin yılın birinci 5 ayındaki gerçekleşmelere baktığımızda kurdaki bedel artışı şu an yüzde 17 düzeyinde tavan uygulanan faiz oranının epey üzerinde Bu yüzden kamu tarafında önemli bir yük birikimi var sözlerini kullanıyor
Ekonomist Arda Tunca ise KKM nin istenilen etkiyi yaratmadığı üzere enflasyonun artmasıyla alım gücü düşen vatandaşın omuzuna yeni bir yük daha bindirdiğini belirtiyor
TL üzerindeki baskı artacak
Dünyadaki merkez bankalarının faiz arttırımına gittiği bu periyotta TL üzerindeki baskının daha da artacağına değinen Dr Burcu Aydın Özüdoğru Şu an Türk Lirası nda durmak enflasyona karşı bir kayıp gösteriyor Lirada kalan bir kişi her ay yüzde 3 ile 5 ortasında kayıp yaşıyor enflasyona karşı Bizim enflasyonu denetim altına almadan Türk Lirası nda paha artışı sağlamamız mümkün görünmüyor diyor