İngiltere Başbakanı Boris Johnson, Muhafazakar Parti’nin meclis kümesindeki inanç oylamasında vekillerin yüzde 59’unun dayanağını alarak vazifesine devam etmeyi başardı.
Fakat bu oran, öncülü Theresa May’in itimat oylamasındaki takviyeden düşüktü.
Öte yandan Johnson bu tıp olaylara alışkın bir siyasetçi: Mesleği yerçekimine meydan okur nitelikte inişler ve çıkışlarla doluydu.
Bir gün ülkenin en sevdiği siyasi isim oluyor, sonraki gün palavra söylediği haberleri manşetlere taşınıyordu.
Boris Johnson’ın iktidarı olaylı geçti. Brexit süreci tamamlandı, İngiltere Avrupa Birliği’nden ayrıldı, Covid pandemisi başladı, Rusya Ukrayna’yı işgal etti.
Ancak hiçbir şey Johnson’ın koltuğunu “parti skandalı” kadar sallamadı. Sonunu da esasen bu skandal getirdi.
57 yaşındaki Boris Johnson, öldürülen Osmanlı İmparatorluğu’nun son Dahiliye Nazırı (İçişleri Bakanı) Ali Kemal’in torunu Stanley Johnson’ın oğlu. Damat Ferit Paşa hükümetlerinde Maarif (Eğitim) ve Dahiliye Nazırlığı yapan Ali Kemal’ın babası Hacı Ahmet İstek Efendi, 1813’te Çankırı’nın Kalfat köyünde doğmuştu.
Eski bir gazeteci olan Boris Johnson’ın siyasi mesleği 2001’de milletvekili seçilmesiyle başladı. 2008-2016 ortasında iki defa seçim kazanarak Londra Belediye Lideri olarak misyon yapan Johnson, 2016’daki Brexit referandumunda İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden (AB) ayrılması için kampanya yürütenler ortasında ön saflardaydı.
Başbakan Theresa May’in hükümetinde yaklaşık iki yıl dışişleri bakanı olan Johnson, 9 Temmuz 2018’de istifa etmişti.
Bundan bir yıl sonra ise Theresa May’in istifasını takiben gerçekleşen Muhafazakar Parti’deki liderlik yarışını kazandı ve başbakanlık koltuğuna oturdu. Bir gün İngiltere’nin başbakanı olmak Boris Johnson’ın en büyük hayaliydi.
Önce gazeteci, sonra politikacı
Tam ismi Alexander Boris de Pfeffel Johnson olan İngiltere’nin eski başbakanı 19 Haziran 1964’te New York’ta doğdu. Eton Koleji’nden mezun olduktan sonra Oxford Üniversitesi’nde eğitim gördü.
Boris Johnson’ın, 1987’de Times gazetesinde muhabir olarak başlayan gazetecilik mesleği daha sonra Daily Telegraph’ta devam etti. İki gazete de muhafazakar eğilimli.
Johnson, 1999-2005 tarihleri ortasında ise yeniden muhafazakar eğilimli Spectator mecmuasının editörü olarak vazife yaptı. BBC’nin “Have I Got News for You” isimli talk show programında yer aldı.
2008’de Londra Büyükşehir Belediye Başkanlığı’nı Personel Partisi adayı Ken Livingstone’dan az bir farkla aldı ve bu vazifesi 2016’ya dek iki periyot sürdürdü.
Johnson’ın mensubu olduğu Muhafazakar Parti, İngiltere’de 2010’da yapılan seçimi kazanarak 13 yıllık Emekçi Partisi devrine son verdi. 2010’da Liberal Demokrat Parti ile koalisyon hükümeti kuran Muhafazakar Parti, 2015’te yapılan seçimde ise tek başına iktidara geldi. Johnson da birebir yıl yine milletvekili seçildi.
İngiltere’de 2016’da ülkenin AB üyeliği konusunda yapılan Brexit referandumunda Johnson, birlikten ayrılma yanlısı kampanyanın başını çekenlerden biri oldu.
Brexit kampanyasında Türkiye’den göç uyarısı
2016’da İngiltere’nin AB üyeliğinin devamı konusunda yapılan referandum öncesinde Daily Telegraph gazetesindeki köşesi için hem AB’de kalmaktan yana hem de ayrılma (Brexit) tarafında iki farklı yazı kaleme aldığı ve parti önderi Cameron’a karşı liderlik yarışında daha avantajlı olacağı kanısıyla Brexit tarafında tavır aldığı konuşuldu.
Ayrıca Brexit kampanyası sırasında Johnson oy toplamak için birçok açıklamasında, Türk göçünün İngiltere için tehdit teşkil ettiğini söz etmişti. Daha sonra sorulduğunda Johnson bu çeşit açıklamalar yaptığını inkar etti.
Oysa Johnson referandumdan bir hafta evvel, Brexit yanlısı Michael Gove ile periyodun Başbakanı David Cameron’a yazdığı bir mektupta, İngiltere’yi Türkiye’den gelecek kitlesel bir göçten müdafaanın tek yolunun, AB’den ayrılmak olduğunu öne sürmüştü.
Nisan 2016’da yaptığı bir konuşmada ise, “Son derece Türk yanlısı biriyim; fakat 77 milyon Türk ahbabımın ve Türk kökenlilerin buraya rastgele bir denetim olmadan gelmesini hayal bile edemiyorum. Bu çılgınca olur. İşe yaramaz” demişti.
Muhafazakar Parti önder adaylığı devrinde Boris Johnson hakkında dava açıldı. Johnson 2016’daki Brexit referandumu öncesi “yalan beyanda bulunmak” ve “kamu vazifesini berbata kullanmakla” suçlandı.
Boris Johnson, Muhafazakar Parti’nin liderliğini kazanmasının akabinde yaptığı birinci konuşmada Brexit sürecini tamamına erdireceği, bir sonraki genel seçimlerde Emekçi Partisi’nin o zamanki başkanı Jeremy Corbyn’i mağlubiyete uğratacağı ve ülkedeki kutuplaşmayı sonlandıracağı kelamı verdi.
Johnson bu kelamlarından ikisini tutmayı başardı.
Johnson’ın önderi olduğu Muhafazakâr Parti 12 Aralık 2019’da yapılan son genel seçimlerde açık orta zafer kazanarak Avam Kamarası’na 80 vekil gönderdi.
Yüzde 43,6 oy alan parti için bu 1979’dan bu yana kazanılan en görkemli zaferdi.
Boris Johnson kelam verdiği üzere 31 Ocak 2020’de de İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden çıkışını öngören Brexit sürecini tamamladı.
Johnson’ın “580 milyon nüfusu olan AB’nin her yanından çok sayıda insan İngiltere’ye geliyor ve burası güya kendi ülkeleriymiş üzere davranıyorlar. Sorun şu ki bunun üzerinde hiçbir denetim de yok” biçimindeki kelamları muhalifler tarafından göçmen aykırılığı olarak nitelendirildi.
Pandemi sınavı
Boris Johnson’ın seçimleri kazanmasının akabinde başlayan başbakanlığının ikinci periyoduna koronavirüs pandemisi damgasını vurdu.
Boris Johnson, salgının birinci aylarında durumu ciddiye almamakla ve çelişkili açıklamalar yapmakla suçlandı.
İngiltere Avrupa’da okulları kapatan, kamuya açık toplantıları iptal eden ve bir kapanma süreci başlatan en son ülke oldu.
İngiltere koronavirüs nedenli vefatlar listesinde başı çeken ülkelerdendi ve bunda Johnson’ın karantina uygulamasına çok yavaş geçmesinin tesirli olduğu düşünülüyordu.
Mart 2020’de bilim insanlarının halka tokalaşmama ve toplumsal aralığa uyma ikazları yaptığı gün Boris Johnson’ın bir hastanede ziyaret ettiği hastalarla el sıkışması büyük tartışma yarattı. Bundan sonraki günlerde de Johnson halk ortasına karışmaya ve el sıkışmaya devam etti.
Barların, restoranların, spor salonlarının, müze ve galerilerin kapanmasını talep eden Johnson bu önlem kararlarını biraz da ıstırapla, “Birleşik Krallık’ta insanların doğuştan gelen bara gitme haklarını ellerinden alıyoruz” kelamlarıyla duyurdu.
Bundan bir hafta sonra da Başbakan’ın koronavirüse yakalandığı açıklandı. Durumu berbatlaşan Johnson, ağır bakıma kaldırıldı.
Nisan 2020’de ağır bakımdan çıkarılan Boris Johnson, iki hafta kadar sonra işinin başına döndü.
Parti skandalı
İktidarı mühletince tekraren istifa davetleriyle karşı karşıya gelen Boris Johnson’ı inanç oylamasıyla karşı karşıya getiren olay ise parti skandalı oldu.
İngiltere’de Covid kısıtlamalarının sürdüğü periyotta Başbakanlık Konutu’nda en az 17 parti verildiğinin ortaya çıkmasının akabinde husus “partygate” yani parti skandalı olarak anılmaya başlandı.
Başbakan Boris Johnson’ın bu partilere katıldığı ve göz yumduğuna ait resmi soruşturmanın sonuçları geçtiğimiz ay kamuoyuna açıklandı.
Soruşturmayı yürüten üst seviye bürokrat Sue Gray, sözkonusu partilerde hükümetin kendi koymuş olduğu kuralları ve yasakları ihlal ettiği ve sorumluluğun özellikle en üst seviyede siyasetçi ve bürokratlara ilişkin olduğu sonucuna vardı.
“Bütün sorumluluğu üstleniyorum,” diyen Boris Johnson, buna rağmen parlamentoyu yanılttığı suçlamalarını reddetti, kamuoyundan özür diledi lakin istifaya yanaşmadı.
Parti skandalını geride bırakmak isteyen ve “Biz işimize bakalım,” diyen Boris Johnson, Muhafazakar Parti içindeki muhalefeti teskin etmeyi başaramadı.
Partilerin düzenlendiği sırada birden fazla bölgede mesken ortamlarında ikiden fazla kişinin bir ortaya gelmesi yasaktı. Dış yerlerde da çeşitli kısıtlamalar devam ediyordu.
20 Mayıs 2020’de yaklaşık 100 kişi Başbakanlık Konutu’nun bahçesinde bir partiye davet edildi. Davetlilerden, toplumsal aralık kurallarına uymaları ve içkilerini getirmeleri istendi.
Johnson, 25 dakikalığına katıldığını doğruladı lakin partiye “bir iş aktifliği olduğunu düşünerek katıldığını” söyledi.
19 Haziran 2020’de tekrar Başbakanlık Konutu’nda Johnson’ın doğum gününü kutlamak ve pasta kesmek için tekrar bir ortaya gelindi. Başbakanlık çalışanları kutlamanın 10 dakikadan kısa sürdüğünü argüman etti.
Aralık 2020, Londra’da Covid kısıtlamalarının en sıkı olduğu vakitti. Bu devirde ve ilerleyen aylarda iktidardaki Muhafazakar Parti’nin ofisinde birkaç parti daha düzenlendiği ortaya çıktı.
Parti skandalının birinci duyulmaya başladığı Aralık ayında Boris Johnson bu taraftaki tüm haber ve tezleri bir hafta boyunca reddetti.
En son 16 Nisan 2021’de, İngiltere Kraliçesi 2. Elizabeth’in eşi Prens Philip’in cenazesinden bir gün evvel Covid kurallarını çiğneyen iki parti düzenlendiği ortaya çıktı.
Oysa ülke bu sırada yas tutuyordu, Buckingham Sarayı’ndaki bayrak yarıya indirilmişti.
Bütün bunların ortaya çıkmasından sonra partisinden milletvekillerin talebi üzerine hakkında itimat oylaması düzenlenen Johnson, bunu da atlatmayı başardı.
Siyasi gaflar, potlar ve yalanlar
Boris Johnson daha siyaset mesleğinin merdivenlerini tırmanmaya başlamadan evvel televizyonda sık sık uzunluk gösteren bir gazeteciydi.
Arkadaşı gazeteci Rod Liddle bir defasında kendisini şu sözlerle anlatmıştı: “Bütün siyasetçiler üzere Boris’in de vakit zaman saçma sapan konuşması gerekiyor. Fakat Boris oburlarının tersine bunu renk vermeden yapmayı beceremiyor.”
İngiliz halkına sempatik gelen bu özelliği sayesinde Boris Johnson, öteki bir siyasetçi yapsa mesleğini bitirecek olan tüm kırdığı potlar ve yaptığı gaflardan paçayı kurtarmayı başardı.
Örneğin, 2016’da Spectator mecmuasının açtığı “Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a hakaret içerikli şiir yarışmasına” kendi yazdığı bir şiiri yolladı ve yarışın galibi olarak açıklandı.
Bundan kısa müddet sonra Dışişleri Bakanı olduğunda kendisini birinci tebrik eden önderler ortasında Erdoğan da bulunuyordu.
2016’da İngiltere’nin Avrupa Birliği üyeliğinin devamı konusunda yapılan referandum öncesinde Daily Telegraph gazetesindeki köşesi için hem AB’de kalmaktan yana hem de ayrılma (Brexit) tarafında iki farklı yazı kaleme aldığı ve parti başkanı Cameron’a karşı liderlik yarışında daha avantajlı olacağı kanısıyla Brexit istikametinde tavır aldığı konuşuldu.
Ayrıca Brexit kampanyası sırasında Johnson oy toplamak için birçok açıklamasında, ‘Türk göçünün İngiltere için tehdit teşkil ettiğini’ söz etmişti. Daha sonra sorulduğunda Johnson bu cins açıklamalar yaptığını inkar etti.
Oysa Johnson, referandumdan bir hafta evvel, Brexit yanlısı Michael Gove ile devrin Başbakanı David Cameron’a yazdığı bir mektupta, İngiltere’yi Türkiye’den gelecek kitlesel bir göçten müdafaanın tek yolunun, AB’den ayrılmak olduğunu öne sürmüştü.
Nisan 2016’da yaptığı bir konuşmada ise, “Son derece Türk yanlısı biriyim; fakat 77 milyon Türk ahbabımın ve Türk kökenlilerin buraya rastgele bir denetim olmadan gelmesini hayal bile edemiyorum. Bu çılgınca olur. İşe yaramaz” demişti.
Muhafazakar Parti başkan adaylığı devrinde Boris Johnson hakkında dava açıldı. Johnson 2016’daki Brexit referandumu öncesi “yalan beyanda bulunmak” ve “kamu vazifesini berbata kullanmakla” suçlandı.
Boris Johnson’ın palavra söylemekle itham edildiği en önemli birkaç olay ise şöyle:
- Brüksel’de Daily Telegraph için çalışırken Avrupa Birliği ile ilgili gerçek olmayan makaleler kaleme almak,
- The Spectator’ın editörüyken Hillsborough faciasında yaşanan olayları farklı aksettirmek,
- Evlilik dışı alakasıyla ilgili periyodun başbakanı Michael Howard’a palavra söylemek,
- İngiltere’nin AB’den ayrılmasının sıhhat sistemi NHS’e haftada 350 milyon sterlin kazandıracağını savunmak,
- Koronavirüs salgını sırasında Başbakanlık Konutu’nda verilen partilerden haberi olmadığını söylemek.