Aslı Örnek
Tahminen ailemizden tahminen de bahis komşudan tahminen de apayrı bir yerden kulağımıza çalınmıştır ‘üç harfliler’. Gebe bayan yalnız bırakılmaz, doğuran bayana al basmasın diye kırmızı kurdele bağlanır. Üç harfliler hem konuşmak hem de yazmak açısından sıkıntı ancak bir o kadar da merak uyandırıcı bir mevzudur. Fantastik kaygı cinsinde örnek veren isimlerden Mehmet Berk Yaltırık, İthaki Yayınları’ndan çıkan yeni romanı ‘Karanlığın Şahidesi’nde okuyucuya üç harflilerin dünyasından sesleniyor. 1800’lerin İstanbul’unun fon olarak yer aldığı romanda, zorbaların ve köleliğin karar sürdüğü periyotta üç harflileri Periveş ve Behiye karakterleri üzerinden takip ediyoruz. Yer yer eski İstanbul Türkçesi’nin kullanıldığı kitap, okuyucuyu meraka gark ediyor. Çeşide merakının çocuk yaştan başladığını söyleyen Mehmet Berk Yaltırık’la ‘Karanlığın Şahidesi’ni ve üç harflileri konuştuk.
Kitaba hazırlanırken araştırma süreciniz nasıldı, çok uzun sürdü mü?
Belli mevzularla alakalı kaynaklar ve araştırma yapıtları epeydir elimin altındaydı. Lakin romanın taslağını oluştururken tekrar bakıp, romana nazaran notlar çıkarmam gerekti. Hali hazırda bildiklerimi gözden geçirdim. Yalnızca Osmanlı periyodunda kölelikle alakalı bilgilerim yüzeyseldi, tekrar roman çerçevesinde nasıl bir tema işleyeceğimi belirlemek için bu alanda ayrıyeten araştırma yaptım. Hayalimde oluşturacağım yerleri, periyodu etraflıca tanıdıktan sonra oturup tertipli halde yazmaya başlarım daima.
Bunu soruyu kendim adıma merak ettim lakin benim üzere merak edenler de olabilir; sahiden ıslak yerde -hamam, banyo gibi- doğanların göz perdesi olmaz mıymış?
İslam inancında insanların cinleri vs. görmemelerinin sebebi gayb perdelerinin kapalı olmasındandır. Bu perde yalnızca meczuplarda, evliyalarda veyahut bir formda cinler ortasına karışmış kimselerde açıktır. Anadolu’da yeni doğan bebeğin 40’ı çıkmadan banyoya tuvalete sokulmasına güzel bakmazlar, bebeğin pak ve günahsız oluşundan mülhem kalp gözünün, gayb perdesinin açık olacağı düşünülür. Bebeğin 40’ıncı gününde meskenin bir odasına, salona vs. lakin banyo harici bir yere kesinlikle leğen konularak bebek yıkanır, buna ‘40’ı çıkma’ derler. O vakitten sonra bebeğin bir nevi erginlenme geçirdiği, böylelikle eskisi üzere saf kalıp cinleri perileri göremeyeceği kabul edilir. Anadolu’da oldukça yaygın ve genel kabul gören bir tabudur.
İNTİKAM KISSASI OLSUN İSTEDİM
Kitaptaki gerek Periveş gerekse Behiye birilerinin haksızlığına maruz kalıyorlar. Ancak öçlerini de alıyorlar. İki karakter de bu türlü sahneler yazmanızın nedeni bir çeşit adaleti sağlamak mıydı?
Romanın kıssasını oluştururken, taslak üzerinde çalışırken doğumundan itibaren cinlerin ve insanların musallatına uğrayan bir konak cariyesi üzerine düşünürken, bunun bir intikam kıssası olmasını istedim. Behiye’nin öyküsünü daha evvel yazdım, onun Periveş’ten tek farkı cin musallatına uğramamış olmasıydı. Çok külfete maruz kalan Periveş ile Behiye’nin sonunda intikam almalarını tasavvur etmem galiba kaçınılmazdı. Muhtemelen kendimce kâğıt üzerinde bir adalet arayışı.
Kitaba başı sonu muhakkak olsa da doğaçlama başlamışsınız. Bu sizin için sıkıntı olmadı mı?
Çoğu roman taslağım ya evvelce yazılmış hikayelerden veya başı sonu aşikâr öykülerden oluşur. Kimisi ise yalnızca bir fikirden, cümleden ibarettir. ’Karanlığın Şahidesi’ neredeyse üç başka roman taslağımın bir ortaya gelip belirli kısımlarının budanmasıyla ortaya çıktı. Büyük oranda doğaçlama bir roman yazıp yazamayacağımı daima merak ederdim, üçüncüde fırsatım oldu. Varış noktam aşikâr olduğu için çok sapmadım. Evvelki romanlarıma nazaran daha kısa sürdü yazımı, takriben bir-bir buçuk yıl.
‘Ecelyandı Ateş Behiye’ isimli bayan külhaninin hikayesi ‘Gölge’ e-dergi’de 2012’de yayınlanmış. ‘Karanlığın Şahidesi’nde ise karakter daha ayrıntılı bir halde okuyucuyla buluşuyor. Behiye’yi ayrıntılandırma isteğinizin nedeni neydi?
Behiye’nin birinci defa 4-5 sayfalık kısa bir hikayede göründü. Yayımlandıktan sonra okurların dikkatini çekmesi bir yana, orta sıra dönüp ‘Acaba daha ayrıntılı mı yazmalıydım’ diye düşündüğüm bir karakterdi. Evvel uzun hikayeye niyetlenip, sonradan bunu tefrikaya çevirdim fakat orada da kaybolup gideceğini düşünerek vazgeçtim. ‘Bir orta roman taslağına dönüştürürüm’ diyerek bir kenara kaldırdım. Periveş’in olduğu taslağı geliştirirken ‘Acaba bunu bırakıp Behiye’nin öyküsü üzerinde mi çalışsam’ diye düşündüm orta sıra. Sonradan ikisinden de vazgeçemediğimi görünce kıssalarını birleştirdim.
Periveş’le başlayıp, Behiye’nin öyküsüyle son bulan romanda kitabın kahramanları erkek karakterlerin baskısına uğrasa da kuvvetli dimdik duran bayanlar. Kitabın kahramanlarını bayanlardan seçmenizin nedeni neydi? Sonuçta karakterler erkek de olabilirdi…
Önceki iki romanımda erkek baş karakterler vardı. Üçüncü romanımda hem bir bayan baş karakter yazarsam, ne halde yazabileceğimi görmek hem de daha farklı bir serüven görmek istediğim için bu türlü yapmak istedim. Yıllar evvel Apartman mecmua için verdiğim bir röportaj esnasında arkadaşım Mervenur Alakuş, tarihi bir anlatıda bayan baş karakter işlenip işlenemeyeceğini sormuştu. Ben daha o vakitten Behiye’nin haricinde benden evvelki kalemlerin yazdıklarını, Reşad Ekrem Koçu’nun ‘Erkek Kızlar’ını, tarihte bilinen Karayipler’in istisnai bayan korsanlarını hatırlamıştım. Birkaç fikrin ışığında Periveş’i, bir konak cariyesini anlatmaya karar verdim böylelikle. Kurgunun verdiği imkanlarla tarihi bir devirde, bu türlü bir bayanın kıssasını aktarmak istedim.
DÖNEM EMSAL OLSA DA YAKLAŞIM FARKLI
‘Yedikule Mansur’ romanınızdan hareketle “Yine İstanbul zorbalarını anlatmamı sitemle karşılayanlar olacaktır” diyorsunuz. Neden bu türlü bir fikre kapıldınız ve sitem eden okuyucunuz oldu mu?
Aslında son 12 yılda birçok e-dergi, site ve fanzinde hikayeler yazdım. Yüklü olarak Balkanlar’da geçen hortlak-vampir temalarının yanı sıra Anadolu Selçuklular devrinde geçen fantastik temaları da yazdım, birtakım şimdiki dehşet denemelerim de oldu. Lakin birtakım okurlar beni ya çıkmış romanlarımdan veya Twitter’da bir periyot hayli ilgi çeken kabadayılarla vs. alakalı floodlardan tanıdığı için daima tıpkı tema üzerinde yazdığımı düşünebiliyor. Hatta birkaç tanesi daha evvel toplumsal medya üzerinden de lisana getirdiler. O yüzden bu hususu hatırlatmak hedefiyle önsöze bu notu ekledim. Yazarken gibisi periyot olsa bile farklı taraflarından yaklaşmayı seviyorum, birebir temayı eğip bükerek farklı biçimlerde kullanmak da hoşuma gidiyor. Yeniden de orta sıra neyi neden yaptığımızı anlatmak gerekiyor zannımca.
Biyografinize baktığımda üç harfliler, gulyabaniler, endişe hikayeleri yazmak sizin için bir ömür üslubu üzere. Kaygı çeşidinde sizi yazmaya iten ne oldu? Çocukluk devrinizde de merak eder miydiniz?
O periyotlarda başladı. Televizyonda sabahları kaygı çizgi sinemaları, akşamları da paranormal TV gösterileri, endişe sineması jenerasyonları, Casper mecmuası, anneanneden dededen dinlenen ürkütücü kıssalar derken kendimi bu hengamenin içinde buldum. Lakin asıl tetikleyici, okumak için endişe kitabı aradığımda ekseriyetle çeviri birkaç isim haricinde pek alternatif bulamamamla alakalı. Daha o yıllarda adımı muhayyel endişe kitaplarının kapakları üzerinde hayal ederdim. Yazma ve okumayla haşır neşir olmayı seviyordum.
FANTASTİK DEHŞETİN GELİŞİMİ HAREKETLİ
Fantastik kaygı edebiyatının Türkiye’deki gelişimini bu çeşit romanlar yazan biri olarak nasıl buluyorsunuz?
Epey hareketli ve heyecan verici buluyorum. Spekülatif kurgunun farklı alanlarında hem usta isimler hem de yeni isimler yeni eserler üretiyorlar. Arka arda yeni kitap haberleri geliyor. Daha fazla okura ulaşmaya başladığımızı lakin belirli açılardan da yolun başında olduğumuzu düşünüyorum. Tahminen birkaç yıl içerisinde daha da geniş ve çeşitli bir okur kümesine hitap etmeye başlayacağız. Yakın vakitte ‘Karanlığın Şahidesi’ dışında kurgu alanında Orkun Uçar’ın ‘Opus’u çıktı, bir de Seçkin Sarpkaya ve Ömer Faruk Yazıcı ile hazırladığımız ‘Türk Kültüründe Gulyabani’ isimli araştırma. İkisinin de satışları, okurların bulamadıkları yerde sormaları, toplumsal medyadaki etkileşimleri oldukça olumlu tarafta. Bu irtifayı daha da katlanarak arttırmak lazım.
