Volkan Ertit
Bilim ve spekülasyon ortasındaki çizgi her vakit kalın olmayabiliyor Bilimsel bilgi üretme basamaklarından Esenyurt Escort geçmemiş argümanını data ile desteklememiş kuramsal bir tutarlılık taşımayan çalışmalarla nadiren karşılaşılmıyor O nedenle kendi içinde kuramsal bütünlüğü olan ve argümanlarını data ile destekleyen bir çalışma yalnızca tartışmaları zenginleştirmekle kalmıyor Esenyurt Escort Bayan tıpkı vakitte referans metin haline gelip tartışmaların yeni bir düzeyde devam etmesine fırsat sağlıyor Yusuf Ekinci nin Bağlantı Yayınları tarafından yayımlanan Kürt Sekülerleşmesi Kürt Solu ve Jenerasyonların Dönüşümü kitabı bu Escort Esenyurt minvalde bir çalışma Kitabın art kapağında yer aldığı üzere çoğu vakit sonlu müşahedelere izlenimlere dayanarak konuşulan sekülerleşme konusunu saha tecrübesiyle yere indiren bir çalışma
Söz konusu Türkiye olduğunda kamuoyu ekseriyetle şu üç yaklaşım altında kümeleniyor
Birinci yaklaşım Türkiye sekülerleşmektedir Öncelikle 1960 larda hızlanan çağdaşlaşma süreci ve akabinde 2000 li yıllarda gündelik hayatın kesimi olan dijitalleşme Türkiye deki yeni nesilleri doğaüstü alandan uzaklaştırmaktadır
İkinci yaklaşım Hayır Türkiye sekülerleşmemektedir Tersine AK Parti iktidarı Türkiye toplumunu son 20 senede epeyce dindarlaştırmıştır
Üçüncü yaklaşım Evet çağdaşlaşma dindarları etkilemektedir lakin yaşanan sekülerleşme değil dinin yeni bir form almasıdır Gençlerin ebeveynleri üzere dinî yaşamıyor oluşları onların sekülerleştiği manasına gelmemektedir Artık yaşanan yeni bir dinî hayattır
Ekinci ise bu üç yaklaşıma ara koyarak tartışmaya yeni bir alan açıyor Ulaştığı sonuç şu Evet çağdaşlaşma sebebiyle genel bir sekülerleşme süreci Türkiye nin yeni jenerasyonlarında gözlemleniyor birinci yaklaşım fakat Kürt gençlerinin sekülerleşme sürecini yalnızca Türkiye nin çağdaşlaşmasıyla açıklamaya çalışmak bilhassa 1990 lardan itibaren Kürtler özelinde yaşanan toplumsal dönüşümü ıskalamak manasına gelecektir
Ekinci farklı jenerasyonlardan iştirakçilerle Diyarbakır da gerçekleştirdiği görüşmelerde şu husus başlıkları üzerinden tartışma yürütüyor Flört evlilik boşanma alkol başörtüsü bebek isimleri toplumsal hiyerarşideki değişim LGBTİ bireylere bakış toplumsal cinsiyet Ekinci nin bulguları yeni jenerasyonların doğaüstü alanı günlük hayatlarında daha az referans olarak kullandıklarını ortaya koyuyor Örneğin
- Kürt gençleri de kendilerinden evvelki nesillere kıyasla İslam ın onaylamadığı evlilik dışı mahrem yakınlaşmalara ülkenin geri kalanı gibi daha açık hale gelmiş durumdalar
- Alkol konusunda daha liberal bir durumu benimsemişler
- Daha süratli ve daha çok boşanıyorlar
- Kızlar annelerine kıyasla daha az başörtüsü kullanıyor
- İslam dinini çağrıştıracak isimleri bebeklerine daha az veriyorlar
- LGBTİ bireylere karşı daha liberal bir bakış açısına sahipler
- Benzer formda toplumsal cinsiyet konusunda da bir evvelki jenerasyonun doğaüstü ile yasallaştırdığı davranış kalıplarını ya da bakış açısını daha az kabul ediyor görünüyorlar
Ekinci nin sonuçları Türkiye nin geri kalanından farklılık arz etmiyor aslında Seçtiği başlıklarla ilgili Türkiye de yapılan öteki çalışmaların sonuçları kendi çalışmasının sonuçlarıyla paralellik arz ediyor Bu sebeple buraya kadar tabir edilenler şu sorunun yanıtlanmasını gerektiriyor Ekinci nin savlarıyla Modernleşme sekülerleştirir savına sahip sekülerleşme teorisyenlerinin birinci yaklaşımı savunanların tezleri ortasındaki fark nedir
Ekinci bu soruya politik sekülerleşme kavramı ile karşılık veriyor Yalnızca çağdaşlaşma değil birebir vakitte illegal ya da kanunî fark etmeksizin Kürt sol sosyalist hareketin Kürt gençleri üzerinde sekülerleştirici tesiri olduğunu savunuyor Kürt soluna yakın gençlerle ebeveynleri ortasında radikal ve tepkisel bir sekülerleşme sürecinin yaşandığını ve Kürt toplumunda nesiller uzunluğu süregelen geleneksel dinî zincirin son nesille birlikte aşındığını ve yer yer koptuğunu argüman ediyor Yani benim de savunduğum klasik teori çağdaşlaşmanın sebep olduğu sosyo kültürel değişimlere odaklanırken Ekinci Kürt solu içinde politize olmanın öne çıkarılması gereken bir dinamik olduğunu belirtiyor
KÜRTLERDE TEPKİSEL VE RADİKAL SEKÜLERLEŞME
1960 lardan itibaren görünür olmaya başlayan Kürt sol sosyalist fikri 1970 lere gerçek kristalleşmeye başlıyor ve bu tarihten itibaren radikal bir görünüm kazanıyor 1980 lerden itibaren tek bir örgüt ve siyasal hareket olarak tesirini göstererek ve 1990 lardan itibaren kitleselleşmeye başlamasıyla Kürtler üzerinde hegemonik bir güç haline dönüşen Kürt solu yalnızca siyasal alanda değil Kürt toplumunda kültürel dinî ve klâsik alanda da değişimleri beraberinde getiriyor Solun dine ve geleneğe yönelik bilgili arası bu dünya görüşü çerçevesinde siyasallaşan genç nesillerin da dine ve dinle yoğrulmuş geleneğe ara almasında tesirli bir faktör haline geliyor Hasebiyle Kürt gençleri Kürt solunun tesir alanının yaygınlaşmasına paralel olarak sekülerleşme sürecine daha açık hale geliyor
Kitap bu tarihî ve siyasal art plandan hareketle Kürt nesillerini kıyaslıyor ve genç nesille evvelki jenerasyonlar ortasında üstte da vurguladığım gündelik hayat alışkanlıkları ile inanç mevzularıyla ilgili bariz bir farklılaşmayı bulguluyor Ekinci nin sekülerleşme tartışmalarına katkı sunduğu bir başka bulgu Kürt gençlerinin sekülerleşmesinde muhalif oldukları iktidara dinî kümelere ve din adamları na yönelik ortaya çıkan tepkisel sekülerleşme nin tesirli olmasıyla ilgili Muhalif olunan iktidarın daima dindarlık vurgusu yapması iktidara yakın kimi cemaat ve tarikatlara duyulan reaksiyon olumsuz Kürt Hizbullahı tecrübesi ya da IŞİD pratiği ve Kürt problemine ait dinî içerikli milliyetçi telaffuzlara karşı hissedilenler Kürt solu içinde politize olmuş gençlerin dinden uzaklaşmalarının sebepleri olarak öne çıkıyor Bu sebeple Ekinci nin görüştüğü genç jenerasyon iştirakçiler İslam ve Müslüman tabirlerinin kendilerinde çağrıştırdığı manası Türkiye nin sıcak siyasetinden bağımsız cevaplayamıyorlar Ayrıyeten Kürt solundan etkilenen genç Kürtlerin sekülerleşme sürecinin aile geleneğinden sert bir kopuşu içeriyor olmasını hız ve nitelik dahil Ekinci radikal sözü ile niteliyor Birçok ailede Kürt gençleri için sekülerleşme süreci ölçülü ve sürece yayılan biçimde değil ani ve radikal bir kopuş olarak tecrübeleniyor Kürt ailelerinde iki nesil öncesine kadar klasik dindarlıkta süreklilik devam ederken günümüz genç jenerasyonu ile bu kesintiye uğruyor Ekinci görüşmelerinde Kürt geleneğinin temel bir direği olan medreselerde eğitim almış nesillere dayanan ailelerin genç üyelerinde yaşanan sekülerleşmeyi buna örnek gösteriyor
Vurgulamalıyım ki kitap Kürt solunun nesiller üzerindeki tesirine odaklanırken çağdaşlaşma sürecini yok saymıyor Lakin bilhassa 1990 lardan itibaren çağdaşlaşmanın yanında Kürt solunun da gençlerin doğaüstü öğretilere olan bakışını derinden etkilediğini tez ediyor
- Ailenin dindarlığına ve klâsik dünya görüşüne aralıklı olmanın ve hatta onlarla çatışmanın
- Ebeveynlerine kıyasla dünyaya daha rasyonel bir pencereden bakmanın
- Dinin Kürt halkının kaygılarına tahlil olamayacağını düşünmenin
- Ve klâsik toplumsal cinsiyet rejimine karşı cinsiyet eşitliğine ve farklı cinsel yönelimlerin özgürlüğüne vurgu yapmanın Kürt sol sosyalist hareketten bağımsız düşünülemeyeceğini öne sürüyor
SEKÜLERLEŞME TARTIŞMALARININ SEYRİ
Ekinci nin yapıtı hâkim literatürün dışına çıkarak görmezden gelinmiş bir dinamiğin sol fikrin sekülerleştirici gücüne odaklanıyor Daha evvel sosyalist devletlerin sekülerist siyasetleri sebebiyle sekülerleşen ya da sekülerleşmiş görünen toplumlar olsa da Ekinci nin çalışması rastgele bir ulus devlet siyasetine dayanmayan ve enformel siyasetler üzerinden ortaya çıkan organik sekülerleşmeyi gösteriyor bizlere Organik sözünü kullanıyorum zira bu süreç devlet siyasetleri üzerinden gerçekleşmemiş farklı bir iktidarla tekrar bilakis döndürülmesi çok mümkün olmayan bir süreç
Ben de Ekinci üzere devletlerin üstten aşağıya dinî ya da sekülerist siyasetlerinin toplumların reaksiyoner tavırlarını tetiklediğini düşünüyorum Dinin statüko ile alakalı görüldüğü ve devletin din lehine baskıcı siyasetler yürüttüğü toplumlarda Ekinci nin sözü ile din soğuk ve itici manalar ihtiva etmeye başlayabiliyor Aykırısı durumda ise yani baskıcı seküler siyasetler ise dine yönelmeyi etkileyebiliyor O nedenle Ekinci nin çalışmasının konusu olan sol sosyalist fikir ile gerçekleşen sekülerleşme süreci ile üstten aşağıya baskıcı siyasetlerle yüzeyde konjonktürel olarak gerçekleşen sekülerleşme örnekleri karıştırılmamalıdır
Türkiye de 2000 li yılların başından itibaren sekülerleşme teorisinin ne olduğuna ne olmadığına ve yaşanan toplumsal dönüşümü açıklayıp açıklayamayacağına dair birçok tartışma yapıldı Bu tartışmalarda ise alan ihmal edildi Teoriyi desteklemeyenler ve onun çöktüğünü tez edenler şu ana kadar alandan rastgele bir bilgi ile argümanlarını desteklemediler Benim üzere teoriyi destekleyenler ise alandan birçok data paylaştılar lakin bu datalar teorinin kapsayıcılığı sebebiyle farklı alanlardan elde edilmişti Son 20 yıldır sekülerleşme teorisi ne ya da tartışmalarına dair teorik okumalar yapan bizlerin çoğunluğunu Müslümanların oluşturduğu bir ülkede tecrübelenen sekülerleşme ya da de sekülerleşme süreçlerine dair alan dan daha fazla beslenmeye gereksinimi olduğu sırada Kürt Sekülerleşmesi kitabının yayımlanmış olmasının talih olduğu kanaatindeyim
Sekülerleşme olgusunun sosyolojik bir çizgide anlaşılmasına katkı sunacak yeni çalışmalar için temel referans kaynaklarından biri olma potansiyeli taşıyan yapıtın bahis özelindeki tartışmaları besleyeceğini düşünüyorum Tahminen bu çalışma mikro alanda başka etnik dinî kümelerle yapılacak çalışmalara öncülük edebilir