16 Haziran Bloomsday James Joyce için de Joyce hayranları için de değerli bir tarih olarak Travesti bilinir 2022 yılı prestijiyle 118 yılı kutlanan 16 Haziran ı bu kadar kıymetli kılan şey ‘Ulysses in 16 Haziran 1904 te geçmesi değil yalnızca Joyce un büyük aşkı olan Nora izmir Travesti Barnacle le birinci romantik buluşmaları da tıpkı tarihe rastlar Halbuki ikisi de birbirinden epeyce farklı insanlardır eğitimleri kültürleri hayata bakışları ortasında dağlar taşlar vardır Lakin her şeye karşın münasebetleri Joyce Konya Travesti un vefatına kadar sürer En değerli ortak noktaları sevgiyse bir oburu yoksulluktur Bilhassa de Joyce un yoksulluğu
ERKEK KATİLİ NORA
John ve Mary çiftinin hayatta kalan birinci çocuğu olarak 2 Şubat 1882 de dünyaya James Joyce gelir On kardeştirler Annesi erkenden ölünce aile büsbütün dağılır Bir nizam oturtamamalarının başka sebebi de alacaklılarıdır Haciz memurlarından kaçmak için daima taşınırlar bu nedenle diken üstünde yaşarlar Haftada bir konut değiştirdikleri bile oluyordur
Joyce konuttan de aileden de erken yaşlarda kopar Eğitimi hasebiyle farklı kentlerde yaşar fakat parasızlık yüzünden okula devam edemez Bütün hayatı para kazanma telaşıyla ve bu telaş esnasında yaptığı okumalar ve birinci yazı denemeleriyle geçer Ta ki 10 Haziran 1904 e kadar 10 Haziran da tesadüfen tanışıp 16 Haziran da buluştuğu kişi Nora Barnacle dır
21 Mart 1884 te fırıncı bir babayla terzi bir annenin çocuğu olarak dünyaya gelir Barnacle Manastır eğitiminden geçmiştir Hamallık ve çamaşırcılık yaparak hayatını kazanmaya başlar Barnacle ın erkeklerle ilgisi de epey şansızdır Teze nazaran Barnacle ın âşık olduğu erkekler çeşitli hastalıklar münasebetiyle genç yaşta ölmüşlerdir Arkadaşları bu yüzden Barnacle a erkek katili lakabını takar İlerleyen yıllarda konuttan ayrılıp Dublin e gelen Barnacle bir otelde temizlikçi çamaşırcı olarak çalışmaya başlar 16 Haziran dan sonraysa onun hayatı da Joyce unki üzere değişir
DAHA DÜZGÜN YENİLMEK
Yolda tesadüfen karşılaşıp konuştuklarında lafı fazla uzatmadan yahut daha da fazla uzatmak için buluşmaya karar verirler lakin Barnacle buluşmaya gelmez Joyce çok kırılmıştır kırılmasına fakat ondan o denli etkilenmiştir ki kestirip atamıyordur aksine onu tanımak için doymak bilmez bir iştah duyar Neden sonra tekrar buluşurlar ve Barnacle ın kanı da Joyce a kaynar İlerleyen günlerde daha sık buluşsalar da parasızlık yüzünden gönüllerince eğlenemezler onlar da bir yerlere oturmak yerine daima yürüyüş yaparlar
Joyce Zürih teki bir okula öğretmenlik için kabul edildiğinde hazırlanıp birlikte yola çıkarlar Bundan sonra bir arada olacaklarının en değerli bir işaretidir bu Lakin Zürih e vardıklarında okuldaki öğretmen kontenjanının dolduğunu öğrenirler Büyük umutlarla çıktıkları bu yolda birinci elden bu türlü bir aksilikle müsabakaları her ne kadar can sıkıcı olsa da geri adım atmayıp Zürih ten Trieste ye buradan da Pola ya geçerler Joyce burada hasbelkader bir iş bulur Avusturya donanmasındaki subaylara haftada iki sterlin karşılığında İngilizce öğretiyordur Ucuz bir otelde kalıp bazen akşam yemeği bile yemeden geçen geceler ortalarındaki aşkı da olumsuz tesirler
Bir mühlet sonra Joyce bir okulda öğretmenlik işi bulduğunda biraz rahat etmeye başlarlar Birinci çocukları da bu sıralarda doğar Joyce 25 Barnacle 23 yaşındadır İlerleyen aylarda bir bankada işe girmek için soluğu Roma da alan çift bu kararın da kendilerine âlâ gelmediğini kısa müddet sonra anlar Bankacılık işleri Joyce a nazaran değildir kendini hiç oraya ilişkin hissetmediği için daima sorun yaşar Bir de parasızlık vardır alışılmış O kadar ki özel ders vermeden geçinmeleri mümkün değildir Bu yıllarda çocukları yüzünden de birtakım meşakkatler yaşarlar Birden fazla ucuz otel gürültüye sebep olur telaşıyla onlara yer vermez Joyce dersten derse koşup para kazanmaya çalışırken gidecek bir yeri olmayan Barnacle kucağında bebeğiyle sinema solanlarında veyahut kafelerde akşama kadar vakit öldürmek zorunda kalıyor lakin Joyce geldikten sonra o günün parasıyla yeni bir yer tutup dinlenmeye fırsat buluyordur Marsilya ya gitmeye niyetlenip bilet parası bile denkleştiremedikleri günlerde gerisin geri Trieste ye dönerler Barnacle ın ikinci hamileliği de bu sıralarda olur Joyce bir yandan ‘Ulysses i yazıyor bir yandan para kazanmaya çalışıyordur Barnacle ise büsbütün yalnızdır Sonra başka kitaplara gelir sıra farklı işlere farklı meşakkatlere Değişmeyen tek şey yoksulluktur Böylesi bir hayat vakit zaman ikisinin de öfke patlamaları yaşamalarına vakit zaman da diğerleriyle görüşmelerine buna meyletmelerine sebep olur ancak birbirlerinden asla kopmazlar 1931 de evlilik kararı alırlar 1941 de Joyce un vefatına kadar süren evliliklerinde bir çocuklarını da şimdi bebekken kaybederler
KİTAPLARDAN SİNEMALARA TAŞAN BİR AŞK
Yazarlar kendileriyle yaşayan insanların başına birer beladır Oradadırlar ama tıpkı vakitte orada yokturlar Süreklilikle kendini gösteren merakları müşahedeleri listeler yapan başları ve bir öbür insanın içine bakma dileğiyle oradadırlar Ama bu arzuyu yapıtlarının içine akıtırlar
Edna O Brien ın James ve Nora Joyce un Evliliğinin Portresi isimli kitabında yaptığı bu tespit oldukça kıymetli Geçtiğimiz günlerde Alfa Yayınları etiketiyle raflara giren bu biyografi kitabının mütercimi ise Zeynep Çiftçi O Brien onlarca mükafata sahip bir müellif yirmiye yakın romanının yanında biyografik çalışmaları da var James ve Nora Joyce un Evliliğinin Portresi bunlardan biri Bu kitabında klasik biyografilerin bilakis yalnızca ikili ortasındaki bağa odaklanmış O Brien Birbirlerine hem uygun hem makus manada nasıl dokunduklarını hayatlarını nasıl cennete ve cehenneme çevirdiklerini anlatmış
Konuyla ilgili daha detaylı bilgi isteyenler yeniden O Brien imzalı yeniden Zeynep Çiftçi çevirisinde ve tekrar Alfa etiketine sahip James Joyce kitabına da bakabilirler Bir de 2000 yılında Pat Murphy direktörlüğünde gösterime giren Nora isimli bir sinema var Başrollerinde Ewan McGregor ve Susan Lynch oynuyor Bu sinema de aklınızda olsun Yoksulluğun iki insanı hem nasıl bir ortada tutup hem de nasıl farklı yerlere savurduğunu pek yeterli formda anlatıyor
