T24 Yaşam
ABD li jeofizikc i Tom Parsons 2004 te 1500 2000 yılları ortasında gerc Nişantaşı Escort ekles en zelzeleleri inceleyerek I stanbul zelzelesinin tekrarlama dönemini belirledi
Parsons Ku c u k Kıyamet ismi verilen 1509 ve Bu yu k I stanbul Sarsıntısı olarak isimlendirilen 1766 zelzelelerinin Pendik Escort Kuzey Marmara Fay Zonu nda 7 den bu yu k sarsıntılar oldug u sonucunu c ıkarmıs tı Bu durumda iki bu yu k sarsıntı ortasındaki su re 257 yıl olarak Rus Escort go ru nu yor Bu yu k zelzele eg er dakik olursa 1766 u zerine 257 eklendig inde 2023 yılını is aret ediyor
Gazeteci Haluk Kalafat İBB nin üç ayda Silivri Escort bir çıkardığı kent mecmuası İST için İstanbul da deprem evrakı hazırladı
Kalafat bilimsel araştırmaların muhtemel 7 5 büyüklüğünde bir sarsıntıda İstanbul un karşılaşacağı yıkımın boyutlarının hesapladığını 48 bin binanın büyük hasar göreceğini 25 milyon ton enkaz oluşacağını yolların yüzde 30 u kapanacağını ve sarsıntının gece meydana gelmesi halinde ortalama can kaybının 14 bin 150 olacağını yazdı
Dosyanın sonunda ise I stanbul u etkileyen sarsıntıların kronolojisi paylaşıldı
İşte 358 ve 2019 ortasında İstanbul u etkileyen depremler
Bizans Dönemi
24 Ag ustos 358
Tutulan kayıtlardan anlas ıldıg ına nazaran hayli büyük bir sarsıntı O devirde Bithynia eyaletinin merkezi olan Nikomedia yı yani I zmit i yuttug u söz ediliyor Trakya yı da etkileyen zelzele I stanbul da yıkıma neden olmus Konstantin in es i Eusebia için yaptırdıg ı Pietas Kilisesi bu sarsıntıda yıkılmıs tı Enkaz altında kalanlar kadar zelzele sonrası çıkan yangınlarda da ölen sayısı yüksekti I stanbul bu sarsıntının yaralarını yedi yılda sarabildi
Temmuz 365
I stanbul için tsunami tehlikesinin ne boyutta olabileceg ini gösteren kayıtlardan biri bu zelzeleye ilişkin Tarihî kayıtlardan merkez üssünün Ege Denizi oldug u anlas ılıyor I stanbul u büyük oranda etkiledi Denizin geri çekilip süratle karaya vurması nedeniyle can ve mal kaybı yüksek olmus tu Kayıtlarda sular çekildikten sonra birtakım cesetlerin ve teknelerin kentin iki üç kilometre iç tarafındaki binaların damlarında bulundug u yazılı
403
Kaynaklarda 400 lü yıllarda yani V yüzyılda I stanbul u etkileyen küçüklü büyüklü zelzelelerin gerçekles tig i yer alıyor Fakat haklarında pek detay yok 406 yılındaki zelzelede I mparator Arkadius un es i Eudokia nın dehşetten çocug unu düs ürdüg ü kayıtlara geçmis
1 Nisan 407
Tarihte Theodosius Meydanı nın yani bugünkü Beyazıt Meydanı nın yıkıldıg ı sarsıntı olarak anılıyor Bu sarsıntıda ölenlerin cesetlerinin Hebdomon da Bakırköy kıyıya vurdug u biliniyor 412 417 ve 423 yıllarında da sarsıntılar oldug u kayıtlara geçmis fakat haklarında detay bulunmuyor
25 Eylül 437
Fiziki sonuçlarından çok yarattıg ı toplumsal çalkantıyla tarihe geçen bir zelzele Zelzelenin artçıları uzun sürdüg ü için I stanbul halkı dört ay boyunca meskenlerini terk edip surların dıs ındaki açık alanda yas amıs Bu devri piskoposla birlikte gece gündüz dua ederek geçirmis ler Can kaybı üzerine tek detay I mparator Theodosius un can kayıpları üzerine yas kıyafeti giydig ine dair kayıttır On yıl sonra meydana gelen sarsıntıyla ilgili ise I stanbul un genis letilmesi için surun bir kısmının yıkılıp tekrar ins a edilmesi sırasında meydana geldig ine ve ins aatın yıkıldıg ına dair kayıt vardır
25 Eylül 477
Beyazıt Meydanı nın bir defa daha yıkılmasına neden oldu Forum alanındaki sütunların birinde bulunan heykelin elinde tuttug u dünyayı simgeleyen küre sarsıntıdan koparak düs üp parçalandı I mparator Theodosius un heykeli yıkıldı Surların bir kısmı ve birtakım kiliseler ziyan gördü V yüzyılda gerçekles ip kayıtlara geçen 13 zelzelenin sonuncusu 26 Eylül 487 de gerçekles ti
4 7 Ekim 525
VI yüzyılın birinci büyük sarsıntısı I stanbul un çes itli yerlerinde kiliseler anıtsal yapılar ve heykellerin yıkıldıg ı kayıtlara geçmis tir
6 Ag ustos 542 6 Eylül 543
I stanbul bir yıl ortayla iki büyük sarsıntı yas adı I lkinde Yaldızlı Kapı nın yanındaki sur duvarları ikincisinde I mparator I Iuistinianus un Augustus ismi verilen at üzerinde betimlendig i heykeli yıkıldı
15 Ag ustos 554
Bizans devrinin kayıtlara geçen en s iddetli sarsıntısı Sarsıntının Dog u Akdeniz kıyıları ve I skenderiye yi de etkiledig i kayıtlı I stanbul da s afak sökmeden çabucak evvel medyana gelen sarsıntıda bilhassa surlara yakın bölgelerde oturan ahalide can kaybının çok oldug u biliniyor Zelzelenin I znik i de etkiledig i anlas ılıyor
557
Aynı yıl içinde üç büyük sarsıntı yas andı 2 Nisan 6 Ekim ve 14 Aralık Bilhassa sonuncusunun yarattıg ı yıkım daha büyüktü Gece meydana gelen bu sarsıntıya s ehir halkı uykuda yakalandıg ı için can kaybı büyük oldu Bir yıl sonra 7 Mayıs günü s ehir bir kere daha sallandı Bu kere Ayasofya nın büyük kubbesiyle dog u yarım kubbesi yıkıldı
26 Ekim 740
VII yüzyıla ilişkin zelzele kaydı yok Muhtemelen sarsıntı açısından sakin bir yüzyıldı Lakin I stanbul un yas adıg ı büyük sarsıntılardan biri VIII yüzyılın ortalarında oldu Aya I rini Kilisesi kısmen yıkıldı I zmit bir defa daha büyük oranda yok oldu Trakya bölgesi de etkilendi VIII yüzyıla ilişkin ayrıyeten 715 732 790 ve 796 yıllarında zelzele kayıtları mevcut
9 Ocak 869
IX yüzyılda 815 824 840 854 ve 860 yıllarında Trakya merkezli sarsıntılar yas andı Sarsıntılar I stanbul u da etkiledi 862 zelzelesinde Yaldızlı Kapı daki Zafer heykelinin yıkıldıg ına dair bir kayıt bulunuyor Tarihçilerin Büyük Deprem olarak kayda geçtikleri sarsıntıya kadar 864 865 ve 866 da art geriye zelzeleler oldu Büyük Zelzele bir pazar günü bas ladı ve artçı s oklarıyla birlikte I stanbul yaklas ık kırk gün sallandı Ortalarında Ayasofya ve Azize Meryem kiliselerinin bulundug u birçok büyük yapı ag ır hasar gördü
26 Ekim 989
X yüzyılda 915 945 948 ve 960 yıllarına ilişkin sarsıntı kayıtları bulunuyor 989 sarsıntısı büyük bir zelzele Tarihçiler I zmit ten I talya ya kadar genis bir cog rafyanın zelzeleden etkilendig ini ve I stanbul da binlerce konutun yıkılıp birçok insanın öldüg ünü kayda geçmis ti Bu zelzelede Ayasofya bir kere daha büyük ziyan gördü ve batı kubbesi çöktü Ayasofya nın tamiratı altı yıl sürdü
23 Eylül 1063
XI yüzyılda s iddetli sarsıntılar yas adı I stanbul 1010 yılında Havariler Kilisesi nin kubbesi çöktü 1033 1036 1037 1038 ve 1041 de kısa aralıklarla küçük sarsıntılar ve akabinde 1063 1064 ve 1081 de büyük sarsıntılar oldu Tarihçi Attaleiates 23 Eylül 1063 zelzelesinin XI yüzyılın ikinci yarısındaki en büyük sarsıntı oldug unu muharrir Tarihçiye nazaran çok güçlü üç sarsıntı sonrası I stanbul da çok az mesken yıkılmaktan kurtulmus tur
S ubat 1202
Bu zelzele tarihçiler tarafından imparatorun odasına giden deprem olarak adlandırılmıs tır Kaynakların çelis kili olması münasebetiyle çağdaş tarihçilerin kus kuyla yaklas tıg ı kayıtlara nazaran III Aleksios un saraydaki odası büyük ziyan gördü kendisi ve damadı yaralandı ailesinden birçok kis i enkaz altında kaldı
1 Haziran 1296
I stanbul 1204 te Latin is galine ug radı 1296 sarsıntısına kadar olan zelzeleler hakkında çok detaya rastlanmıyor 1296 sarsıntısı ise yıkıcılıg ının büyüklüg ü ile tarih kayıtlarına geçti Sarsıntının artçıları 17 Temmuz a kadar sürdü I stanbul un yanı sıra dog uda Sakarya Nehri ne batıda Manisa ve I zmir e kadar 64 kale birçok tapınak ve binlerce bina yıkıldı
12 S ubat 1332
XIV yüzyılın iki büyük sarsıntısından birisi Yüzyılın bas ında 1315 1323 sonları ya da 1324 bas larına ilişkin kayda deg er iki sarsıntı oldu Lakin detayları çok yok 1332 sarsıntısında sarsıntıların yanı sıra tekrar tsunami yıkıcılıg ı yas andı Sayısız binanın yıkıldıg ı ve kiliselerin ziyan gördüg üne dair kayıtlar bulunuyor Dig er büyük sarsıntı 1354 te oldu Bu sarsıntı artık yavas yavas Anadolu ya yerles en Türkler için bir fırsat dog urdu Tekirdag ve Gelibolu merkez üslü oldug u anlas ılan sarsıntı bu bölgede büyük hasar olus turmus I stanbul un surları da yer yer yıkılmıs tı Surlarının yıkılması sayesinde Süleyman Pas a komutasındaki Türk askerleri denizden geçip Gelibolu yu fethetmis ti
15 Mart 1419
Artık I stanbul un fethine dog ru yaklas ıyoruz XV yüzyılda kayıtlarda üç büyük sarsıntı var 1419 zelzelesi hakkında detay bulunuyor Selanik ten Tokat a kadar hissedilen büyüklükte bir sarsıntı bu Bursa büyük ziyan görmüs tsunami I zmit i vurmus 1453 öncesi için tarihçi Kritobulos un tuhaf ve alıs ılmamıs yer sarsıntılarından bahsettig i kayıtları bulunuyor Fetih öncesi bu sarsıntıları tanrısal is aretler olarak yorumlamıs
Osmanlı Dönemi
29 Kasım 1488
Türklerin I stanbul u fethinden sonra kayda geçen birinci büyük hasarlı zelzele Lakin Fatih Camii nin kubbesinin çöküs ü haricinde kayıtlarda detay bulunmuyor Çabucak akabinde 16 Ocak 1489 tarihli bir sarsıntı kaydı daha var Muharriri aşikâr olmayan üç tarihî kayıtta çok detay yok bu zelzele hakkında yalnızca Nice minareler ve binalar yıkılıp harap oldu s eklinde genel tabirler mevcut
10 Eylül 1509 Küçük Kıyamet
Maddi hasar ve can kaybının yükseklig i nedeniyle Kıyamet i Sug ra yani Küçük Kıyamet olarak isimlendirildi Bugünkü aras tırmalar ıs ıg ında zelzelenin Marmara Denizi nde oldug u söylenebilir Kırım Mısır ve Viyana dan da hissedilmis olması büyüklüg ü konusunda fikir veriyor Artçılar 45 gün sürdü ve I stanbul dıs ında Gelibolu Edirne Bursa I zmit Bolu ve Çorum da yıkıma neden oldu Tarihçiler sarsıntı sonrası bilhassa Bursa ve I zmit in s antiye alanına döndüg ünü kaydetmis Tarihçi Solakzade nin aktardıg ına nazaran I stanbul en fazla etkilenen yerles im yeri oldu 1070 konut 109 cami ve mescit büsbütün çöktü 4 bin ila 5 bin insan can verdi Edirnekapı ile Yedikule ortasındaki surlar yerle bir oldu Topkapı Sarayı nın deniz tarafındaki duvarı yıkıldı ve Harem in tavanı çöktü Suyolları yıkıldıg ı için birçok semti su bastı Fatih ve Bayezid Mescitleri büyük ziyan gördü I stanbul un birçok zelzelesi ziyan görmeden atlatan en sag lam yapılarından Galata Kulesi nde çatlaklar olus tu Bu zelzele hakkında yazılı kaynaklar dıs ında bilgilere 2004 te bas layan Marmaray kazılarında Yenikapı da kes fedilen buluntular da bilgi ekledi Hafriyatlar sonucu Bayrampas a Vadisi boyunca tsunami nedeniyle deniz baskını yas andıg ı anlas ıldı Yakın periyot bilgileri ıs ıg ında dalgaların altı metreyi bulması nedeniyle Küçük Kıyamet in büyüklüg ünün 8 civarında olabileceg i düs ünülüyor Küçük Kıyamet sarsıntı vergisinin birinci örneg inin uygulanmasına da neden oldu Sultan Bayezid artçıların sona ermesinden sonra Topkapı Sarayı na döndü ve birinci is olarak zelzelenin verdig i zararın onarılması is ine giris ilmesini emretti Lakin masrafların kars ılanması sorunu vardı Böylelikle hane bas ına 22 akçe ek vergi konmasına ve her 20 haneden bir kis inin ins aatlarda çalıs tırılmak üzere devlet hizmetine alınmasına karar verdi I mar seferberlig i 1510 da bas ladı ve I stanbul iki ay üzere kısa bir müddette onarıldı
21 Ekim 1532
Çatladıkapı nın tarih sahnesine çıkmasına neden olan sarsıntı Sarsıntı nedeniyle surlarda Küçük Ayasofya tarafından denize açılan Sidera Kapısı çatladı ve o tarihten itibaren Çatladıkapı olarak anılmaya bas ladı Bu zelzele Yasal periyodunda yas anmıs tı Yasal sonrası gerçekles en 1554 zelzelesinde 18 konut yıkıldı 10 Mayıs 1556 da Marmara Denizi nde gerçekles en sarsıntı I stanbul ve Bursa yı vurdu Ayasofya ile Fatih Camii bir sefer daha hasar gördü
28 Haziran 1648
Vakanüvis Naimâ nın son bir asırda görülen en s iddetli deprem notuyla kayda geçtig i sarsıntıda denizin yükselmesi nedeniyle can ve mal kaybı yas andı Venedikli bir tarihçinin aktardıg ına nazaran sarsıntı cuma namazı esnasında meydana geldi ve Sultan Murad Camii nin çökmesi sonucu dört bin kis i öldü Ayasofya nın dört minaresi yıkıldı Su kemerinin yıkılması nedeniyle I stanbul da su meşakkati yas andı ve toplam meyyit sayısı 30 bini buldu
24 Mayıs 1719
Merkez üssü I zmit olan zelzele çok s iddetliydi Düzce den Trakya ya kadar genis bir cog rafyada büyük tahribata neden oldu Altı bin kis i öldü Fındıklılı Silahtar Mehmed Ag a I stanbul da ziyana ug ramayan binanın kalmadıg ını aktarır
3 Eylül 1754
XVIII yüzyıl boyunca I stanbul un yakın etrafında birçok zelzele oldu Bunların en büyüg ü 1754 te gerçekles ti Lakin daha öncesinde 1741 1752 yılları ortasında hafif s iddetli yirmiye yakın sarsıntı kaydedildi Büyük sarsıntının habercisiymis âdeta bu yıllar 3 Eylül 1754 sarsıntısı saat 21 30 civarında meydana geldi Merkez üssü yeniden I zmit ti Tarihî kayıtlar yüzeyde sıvılas maları buna bag lı toprak kaymalarını ve detaylı olarak hangi kıymetli yapının ne derecede ziyan gördüg ünü aktarıyor Meyyit sayısı konusunda 60 ila 800 ortasında deg is en kayıtlar mevcut Bu sarsıntının artçıları da s iddetli oldu En büyüg ü 14 Eylül de gerçekles ti ve asıl sarsıntının verdig i ziyanı daha da büyüttü Asıl felaket ise Süleymaniye deki Yeniçeri kıs lasının bir kısmının çökmesiyle yas andı Böylelikle meyyit sayısı 2 bine yaklas tı Bu artçılar nedeniyle saray ahalisi ve yabancı diplomatlar I stanbul u sarsıntılar bitene kadar terk etti
22 Mayıs 1766 Büyük I stanbul depremi
I stanbul un yas adıg ı en büyük zelzele felaketlerinden biri Kurban Bayramı nın üçüncü sabahında meydana geldi Bugünün bilgileri ıs ıg ında kapsadıg ı alanın genis lig i tesiri 257 sene evvelki 1509 sarsıntısına benzetiliyor I stanbul u böylesi büyük bir güçle vuran iki sarsıntı ortasındaki yıl farkı bu fayın yaklas ık 250 yılda bir kırılma olasılıg ını ortaya koyuyor Osmanlı kaynakları yeraltından büyük bir ug ultu geldig ini sarsıntının yaklas ık iki dakika sürdüg ünü dört ila bes bin kis inin öldüg ünü ve artçıların aylarca devam ettig ini aktarıyor Sarsıntıda Galata Beyog lu nun bir kısmı Üsküdar ve Bog az köylerinde zararın az oldug u buna kars ılık Suriçi ndeki meskenlerin çabucak hemen tümüyle yıkıldıg ı da aktarılan bilgiler ortasında Daha evvelki çabucak tüm sarsıntılarda ya kubbesi çöken ya da kayıtlara girecek kadar ziyan gören Fatih Camii bu sarsıntıda tümüyle çöktü
8 S ubat 1855
Bursa nın Küçük Kıyameti ismi verilen sarsıntı I stanbul u da etkiledi En fazla hasarı Fatih Beyazıt Saraçhane Samatya Unkapanı ve Galata aldı I stanbul etrafında gerçekles tig i bilinen ve tesirli olan dig er zelzele 19 Nisan 1878 günü I zmit Es me de meydana gelen sarsıntıydı Periyodun Vakit gazetesinde çıkan bir haberdeki tarife nazaran sarsıntının güneybatıdan kuzeydog uya dog ru bir sallantı s eklinde I stanbul u yatay bir hareketle vurdug u anlas ılıyor
10 Temmuz 1894
Tarihî dokümanlara Zelzele i Azime Zelzele i Müdhis e olarak geçti Ög le saatlerinde arka arda üç sarsıntı oldu I lki dört bes saniye ikincisi sekiz dokuz saniye ve üçüncüsü bes saniye sürdü Kayıtlara nazaran zelzele farklı semtlerde deg is ik s ekillerde hissedildi Yes ilköy ve Bog aziçi nde yatay hareket Adalar da patlamalarla birlikte dikey hareket hissedildi Sarsıntı sonrası I stanbul un büyük bir toz kütlesiyle kaplandıg ı da bilgiler ortasında Buradan da anlas ılacag ı üzere yıkılan bina sayısı bir oldukça fazla Marmara Denizi evvel çekilmis Adalar ile Büyükçekmece kıyısı boyunca kıyıya yanas mıs deniz araçları evvel karaya oturmus akabinde denizin ansızın yükselmesiyle olus an dalgalar nedeniyle hasar daha da artmıs Bu zelzelenin verdig i ziyan hakkında devletin resmî evraklarında kayıtlar detaylı Yaklas ık 21 bin bina ya yıkıldı ya da büyük ziyan gördü
9 Ag ustos 1912
Tekirdag a bag lı S arköy ilçesinin Mürefte beldesinde meydana geldi Ana s oktan evvel 25 Temmuz dan itibaren 25 öncü s ok 4 Ekim e kadar 228 artçı sarsıntı kayda geçirilmis ti Fayı 50 kilometre kadar kıran zelzele merkez üssünden 180 kilometre uzaklıg a kadar taban sıvılas masına neden oldu I stanbul da kamu binaları nispeten az hasar alırken sivil meskenlerde ziyan büyüktü
Cumhuriyet Dönemi
17 Ag ustos 1999
I zmit Körfezi Sarsıntısı ya da Marmara Sarsıntısı olarak isimlendiriliyor Merkez üssü Kocaeli vilayet merkezinin 12 kilometre güneydog usu büyüklüg ü 7 4 olan sarsıntı 42 saniye sürdü Marmara dan geçen Kuzey Anadolu Fay Hattı nın 17 kilometre derinlikteki 120 kilometrelik kısmının kırılması sonucu meydana gelen sarsıntıda yerkabug u sag a dog ru hareket etti ve Türkiye nüfusunun o tarihte yüzde 25 inin yas adıg ı dokuz vilayette hasara neden oldu I stanbul da resmî sayılara nazaran 981 kis i öldü 7204 kis i yaralandı Ölenlerin 527 si bas ka vilayetlerden tedavi maksadıyla sevk edilen yaralılardı En ag ır etkilenen bölge 274 kis inin öldüg ü Avcılar dı Büyüklüg ü bakımından 1939 Erzincan Depremi nden sonra XX yüzyılda kayda geçen en büyük ikinci sarsıntıydı
12 Kasım 1999
I zmit Körfezi Depremi nden üç ay sonra Kuzey Anadolu Fay Hattı nın bu kere Düzce de 40 kilometrelik kısmı kırıldı I stanbul da can kaybı yas anmadı Bu son iki sarsıntının akabinde bilim insanları Kuzey Anadolu Fay Hattı nın Marmara Denizi altındaki kısmına gerilim transfer ettig ini bu bölgede en son kırılmanın 1766 da gerçekles tig ini ve artık I stanbul için zelzele riskinin daha da arttıg ını açıkladılar
24 Eylül 2019
Merkez üssü Silivri olan zelzelenin s iddeti 5 8 di Avcılar da bir minare devrildi Bir kis i yas adıg ı endişe nedeniyle kalp krizi geçirerek öldü yeniden panik nedeniyle 43 kis i yaralandı