Kemal Küçükgedik
Ülkesi ABD’de ırkçılık aykırısı çalışmaların en değerli isimlerinden biri olan Ibrahim X Kendi’nin, yayınlandığı yıl New York Times çok satanlar listesinden inmeyen ödüllü kitabı ‘Panzehir’ ismiyle Türkiye’de Doğan Kitap tarafından yayımlandı. Florida A&M Üniversitesi ve Temple Üniversitesi mezunu Dr. Ibram X. Kendi, ABD’deki en tanınmış, ırkçılık tersi çalışmalar yürüten akademisyenlerden biri ve hala Boston Üniversitesi, Irkçılık Tersi Araştırmalar Merkezi’nin yöneticisi. Parıltılı bir mesleğe sahip olan Ibram Kendi, daha evvel Brown Üniversitesi ve Florida Üniversitesi de dahil olmak üzere birçok tahsil kurumunda ırkçılık zıtlığı dersleri vermiş. Yedi kitabın muharriri olan Ibram Kendi, 2016 yılında kurgu dışı alanında Stamped from the Beginning kitabıyla Ulusal Kitap Ödülü’nü aldı ve bu alanda ödül kazanan en genç müellif olma talihini yakaladı. ABD’de çok satanlar listesine giren en tesirli kitabı ‘Panzehir’ (How To be an Antiracist) ise ona milletlerarası bir ün kazandırdı. Birçok lisana çevrilen ‘Panzehir’, California Üniversitesi’nden Prof. Jeffrey C. Stewart’ın kelamlarıyla, “Batı fikrindeki ırkçı fikirlerle ilgili en yiğit kitap.”
BİZİ IRKÇI YAPMAYAN ŞEY NEDİR?
“Irkçılık gayretinde tarafsızlığın yeri yoktur. Irkçının zıttı ‘ırkçı olmayan’ değildir. ‘Irkçılık karşıtı’dır.”
2020 yılında Time mecmuası tarafından dünyanın en tesirli 100 insanından biri seçilen Dr. Ibram X. Kendi’nin çok satan kitabı ‘Panzehir’in en temel savlarından biri bu. Irkçılık üzere bir insanlık ayıbına karşı kimsenin suçsuz bir seyirci olma seçeneği yoktur. Irkçı olmadığını söyleyerek kenara çekilmek kâfi değildir. Pekala, ırkçılık tersi olmak için ne gerekir?
Doğrusu, ırkçılık dendiği vakit herkesin başında beliren makûs bir fotoğraf vardır. Katliamlar ve soykırımlarla bezeli, vahşetin bin bir tonunda, haklı bir halde iç karartıcı bir fotoğraftır bu. İnsanların trenlere bindirilip uzak ülkelerde gaz odalarına, çalışma kamplarına yahut öbür bir müthiş sona gönderildiği, geride kalanların zafer marşları çalıp gece rahatça uyudukları karanlık bir manzara tahminen de. Doğal olarak bu fotoğraftan uzak durmaya çalışırız hepimiz. Şiddetten, ayrımcılıktan ve bağnazlıktan uzak durduğumuz ölçüde ırkçı olmadığımızı ve bunun kâfi olduğunu düşünürüz. Irkçı olmadığımızı düşünürüz lakin bizi ırkçı yapmayan şey nedir? Kimseyi gaz odalarında öldürmemiş olmamız mı? Bir ırkın tamamının trenlere doldurulup uzak bir yere götürülmesini istemememiz mi? Kendi ırkımızın öbür tüm ırklardan üstün olmadığını düşünmemiz yahut rastgele öbür bir ırka karşı sempatimizin olması kâfi mi? Irkçılık tam olarak nedir? Neden yalnızca “ırkçı olmayan”, suçsuz bir seyirci olma lüksümüz yok? Irkçılık zehrinin tam olarak ne olduğunu ve nasıl işlediğini bilmeden nasıl onunla gayret edebiliriz ki? Dr. Ibram X. Kendi tüm bu soruları ve daha fazlasını kitabı ‘Panzehir’de yanıtlıyor.
Kitap toplumların içine bir hastalık yahut zehir üzere sirayet eden ırkçılığa karşı bir yol haritası çiziyor. Irkçılığın kişisel değil sistemik bir sorun olduğu fikrinde olan Ibram Kendi, öncelikle tariflerden başlıyor. Irkçılığı ve ırkçılık tersliğini net bir formda tanımladıktan sonra bir adım daha ileri gidiyor ve “ırkçı” sözünün aşağılayıcı bir hakaret olmadığını, tanımlayıcı bir tabir olduğunu öne sürüyor.
“…ırkçı ve ırkçılık aksiliği sabit kimlikler değildir. Bir an ırkçı, bir an sonra ise ırkçılık aksisi olabiliriz. Her an, ırk hakkında söylediklerimiz, ırk hakkında yaptıklarımız, kim olduğumuzu değil, ne olduğumuzu belirler.”
IRKÇILIĞI PASİF BİR FORMDA SEYREDEN DE PAK DEĞİL
Irkçılık, kan kümemiz yahut göz rengimiz üzere sabit bir paha değildir. Irkçı fikirleri olan bir insan ömrü boyunca ırkçı olmak zorunda değildir. Misal biçimde ırkçı olmayan bir insanın her hareketi ve kelamının de ırkçılıktan uzak olduğunu argüman edemeyiz. Bir insan ırkçı bir hareketinden çabucak sonra ırkçı olmayan yahut ırkçılık aykırısı diğer bir harekette bulunabilir. Bir topluluk hakkında ırkçılık aksisi kelamlar söyledikten sonra emsal öbür bir topluluk yahut bireyler hakkındaki sözlerimiz ırkçı olabilir. Irkçılık durağan ve kalıcı bir sıfat olmadığı üzere yalnızca muhakkak baskın küme ve topluluklara ilişkin bir davranış da değildir. Ibram Kendi’ye nazaran toplumda baskı gören kümelere ilişkin beşerler da aksiyonları yahut eylemsizlikleriyle ırkçı siyasetlere bilinçsizce dayanak verebilir. Burada dikkat etmemiz gereken kıymetli bir sözcük de eylemsizlik. Eylemsizliğin de ırkçılığa ziyadesiyle geçit verdiğini, imkân tanıdığını söylüyor Ibram Kendi. İnsanlık kabahati olarak kıymetlendirilmesi gereken ırkçılığı pasif bir formda seyreden, karşı çıkmayan, direniş göstermeyenler de hayal ettikleri kadar pak değiller. Bir güvercin tedirginliğinde yaşayan insanların hissettikleri kaygıda hissesi olanlar kendilerini ne kadar günahsız sayabilir?
Direktörü olduğu Irkçılık Aksisi Araştırmalar Merkezi’nin maksadı insanların ırkçılığı daha yakından tanımasını sağlamak, ırkçılığa karşı atılabilecek adımları belirlemek. En son gaye ise elbette ırkçılık zıddı siyasetlerin benimsenmesi ve insanlık olarak bu ayıptan sonsuza dek kurtulabilmemiz. Bunun kolay bir gaye olduğunu söyleyemeyiz lakin haklı ve hakikat bir gayret olduğu gerçeğini de gönülden kabul etmeli, ırkçılığın zihinlerden ve siyasetlerden silinmesi için elimizden geleni yapmalıyız.
“Bu kitap nihayetinde hepimizin içinde olduğu temel çabayı, tam manasıyla insan olma ve oburlarının da tam manasıyla insan olduklarını görme uğraşını anlatıyor.”
Panzehir – Irkçılık Tersi Bir Rehber, İbram X Kendi, Çev: Murat Karlıdağ, Doğan Kitap