Fransa’da parlamento seçimlerinin geçen hafta yapılan birinci çeşidi Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron açısından tam bir şok oldu. Hükümet partisi adayları ağır oy kayıpları yaşadı ve birleşik sol cephenin adayları karşısında besbelli bir üstünlük kuramadı. Bu pazarki ikinci ve son çeşitte heyecan dorukta, çünkü Macron’un Ulusal Meclis’te hükümet çoğunluğunu koruyup koruyamayacağı belgisiz.
Siyasi tabloda değişiklik
Nisan ayındaki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde çaba, merkezle çok sağ ortasındaydı. Birinci tipi ikinci sırada tamamlamayı başaran Marine Le Pen, ikinci çeşitte Macron’a rakip oldu. Macron’un yine cumhurbaşkanı seçilmesinden sonra ise Fransa’da siyasi tablo büsbütün değişti.
Parlamento seçimlerinde çok sağcıların partisi Ulusal Birlik üçüncü oldu. Başka partilere nazaran bölgesel niteliği daha az olan parti, yeniden de Ulusal Meclis’teki milletvekili sayısını artırdı.
Sosyalistler, Yeşiller ve solcu protest parti Boyun Eğmeyen Fransa’dan oluşan yeni sol ittifak ise hükümeti sıkıştırıyor. Haftalar boyunca muhalefet açısından gölge boksundan farksız olan seçim kampanyası beklenmedik formda alevlendi. Jean-Luc Melenchon liderliğindeki Yeni Ekolojik ve Toplumsal Halk Birliği (NUPES) isimli sol ittifak, kullandığı ateşli lisanla başta genç seçmenleri heyecanlandırmayı ve seferber etmeyi başardı.
Macron destekçileri uğraş etmek zorunda olduklarını hemencecik gördü. Her ne kadar anketler Ulusal Meclis’te en güçlü meclis kümesi olacaklarını söylese de meclis çoğunluğu için gerekli 289 sandalyeyi kazanabilecekleri kesin değil. Cumhurbaşkanı’nın cephesi tıpkı vakitte Şampiyonlar Ligi finalinde Stade de France’ta tam bir facia olan polis müdahalesi ve bir bakan hakkındaki vazifesini suistimal suçlaması üzere olaylar nedeniyle bir epey zayıflamış durumda.
Macron’un partisi neden oy kaybediyor?
Emmanuel Macron Nisan ayında yüzde 58’lik oy oranıyla yine seçildi.Peki partisi parlamento seçimlerinin birinci tipinde neden oyların yalnızca dörtte birini alabildi? “Bu cumhurbaşkanlığı seçimlerinde coşku yoktu. Macron alternatifi olmadığı için seçildi, karşısında sağ radikal Marine Le Pen olduğu için.” Paris Siyasi Bilimler Akademisi’nden siyaset bilimci Olivier Rozenzweig durumu bu sözlerle açıklıyor. Birçok seçmenin Macron’u istediği için değil sağcı bir Cumhurbaşkanı istemediği için Macron’a oy verdiğini belirtiyor.
Macron’un taraftarları parlamento seçimlerinin son haftalarında seçim çalışması yapmadı, hükümet geç kuruldu, milletvekili adayları geç gösterildi. Olağanda modüllü olan sol seçim bölgelerinde çıkartacağı adaylara erkenden konsantre oldu ve bu da başarıyı getirdi.
Siyaset bilimci Rozenzweig, Macron’un, partisi Rönesans mutlak çoğunluğu kazanamasa bile her durumda iktidarda kalmaya devam edeceğini söylüyor. “Fransa’da hükümeti parlamento belirlemiyor” diyen Rozenzweig, azınlık hükümetlerinin mümkün olabildiğine dikkat çekiyor. Lakin Macron’un meclis çoğunluğunu kaybetmesi halinde, yeni yasalar geçirmek istediğinde muhalefet partilerine ödünler vermek zorunda kalacağını da ekliyor. “Fransa’daki siyasi durumda ironi işte budur” diyen Rozenzweig, solun güç kazanması halinde Macron’un konsensüsü sağcılarda arayacağını ve ıslahatlarını da daha sağa çekebileceğine işaret ediyor.
Hükümetten sol ittifaka zehir zemberek açıklamalar
Emmanuel Macron bu hafta süratlice düzenlenen birkaç aktiflikte seçmene hitap etti. Ülkeyi “sağlam bir çoğunluğa” kavuşturma daveti yapan Macron, seçmeni sol ittifakın planlarının getireceği siyasi “düzensizlik” konusunda uyardı. Yeni atadığı başbakan Elisabeth Borne, Melenchon hakkında “süper yalancı” tabirini kullanırken Etraf Bakanı Amelie de Montchalin solun Fransa için bir “tehlike” olduğunu ve Rusya’ya tabi olma tehlikesini taşıdığını söyledi. Maliye Bakanı Le Maire ise sol ittifakın ülkeyi “doğrudan iflasa sürükleyecek” bir iktisat projesini hayata geçirmek istediğini açıkladı.
Melenchon bunlara cevap olarak Macron’un “kaos” olduğunu ve Fransa’yı “yaşanmaz” bir ülkeye çevirdiğini söyledi. Programını savunan Melenchon rakiplerini insanların endişelerine oynamakla suçladı.
Montaigne Enstitüsü üzere birtakım fikir kuruluşları Melenchon’un hayata geçirmek istediği planların finanse edilebilir olduğundan kuşkulu. Projelerinin çok masraflı olduğu, yalnızca emeklilik yaşının 60’a çekilmesi için 85 milyar euroluk bir bütçeye muhtaçlık duyulacağı belirtiliyor. Sıhhat, taban fiyatın artırılması ve başka toplumsal takviye planları için de milyarca euroluk meblağlara muhtaçlık duyuluyor. Jean-Luc Melenchon’un verdiği kelamları tutması halinde devlet borçlanmasının doruğa çıkacağı belirtiliyor.
Ne olabilir?
Sol ittifak NUPES beklenenin bilakis çoğunluğu kazanacak olursa, Macron tartışmalı emeklilik reformundan vazgeçmek zorunda kalabilir. Cumhurbaşkanı yalnızca dış siyaset ve savunma siyasetlerinde kelam sahibi olacak ve bunun dışında sol ittifak ile uzlaşma aramak zorunda kalacak. Melenchon başbakan kendisi olmak üzere kıymetli bakanlıkları kendi partisinin almasını istiyor. Fransa’da cumhurbaşkanı ile başbakanın farklı partilerden olduğu ve “kohabitasyon” ismi verilen idare en son 2002’de muhafazakâr Cumhurbaşkanı Jacques Chirac ile sosyalist Başbakan Lionel Jospin’in birlikteliği sırasında yaşanmıştı. Kohabitasyonlar prensipte siyasi sakinliğe neden oluyor.
Eğer büyük kümelerden hiçbiri, ne Macron’un merkez partisi ne de sol ittifak, çoğunluğu elde edemezse durum daha da zora girecek. Fransa’daki siyasi sistemde koalisyon hükümeti kurmak için düzenekler bulunmuyor, o nedenle Cumhurbaşkanı’nın her oylamada çoğunluğu kazanmak için uğraşması ya da tek tek milletvekillerini taraf değiştirmeye ikna etmesi gerekecek.
Cumhurbaşkanı’nın partisi buna karşılık tekrar çoğunluğu kazanacak olursa Macron siyasi planlarını hayata geçirmeye devam edecek. Lakin Ulusal Meclis’teki sükunet devri sona erecek. Geniş sol blok onu sokak protestolarıyla tehdit edebilecek; güçlenmiş olan çok sağcılar da göç ve kabahat bahislerinde Macron’a baskı uygulayabilecek. Pazar akşamı sonuçlar nasıl olursa olsun Emmanuel Macron için ikinci vazife devri birincisinden çok daha güç olacak.
