Ertuğrul Özkök | Pazar Yazısı
Aynı hocanın imtihanında boş kağıtla hem 10 hem de sıfır alan ünlü CEO
Ünlü iş bayanı iki aşkını anlattı ve bayanları uyardı: Şu 12 Türk erkeğinden uzak durun
Sınıfa giren hoca tahtaya büyük harflerle şunu yazıyor:
“RİSK NEDİR?”
Sonra, “Kağıtları çıkarın” diyor ve imtihan bu türlü başlıyor.
Tek soru:
“Risk nedir?”
Sınav başlıyor ve kağıtlar teslim ediliyor.
Buraya kadar her şey olağan…
ODTÜ’de sıradan bir gün ve sıradan bir imtihan…
Olay bir hafta sonra imtihan sonuçları geldiğinde patlıyor…
Hoca, elindeki imtihan kağıdını sınıfa gösteriyor ve diyor ki
Sınavı yapan hoca, ismini okuyarak bir öğrencinin kağıdını kaldırır ve bütün sınıfa gösterir.
Bembeyaz bir sayfadır. Üzerinde yalnızca öğrencinin ismi, soyadı ve numarası yazılıdır.
Öğrenci lisanıyla söylersek, “Boş kağıt vermiştir”
Yani sıfır alacak bir kağıt…
Hoca, “İşte bu arkadaşınız tam not aldı” der ve nedenini açıklar.
Öğrenci, sıfır alacak bir boş kağıdı vererek, “Risk almış” ve böylelikle risk almanın ne olduğunu en çarpıcı örneği ile anlatmıştır.
İnsana bir kent efsanesi üzere geliyor.
Oysa bu olay motamot olmuş.
Yeri de Orta Doğu Teknik Üniversitesi işletme kısmıymış.
Hikayenin devamı da var ve daha da ilginç
Tahtaya bu iki kelimeyi yazan hocanın ismi Muhan Soysal…
O yıllarda ODTÜ’nün bütün öğrencileri için efsane bir öğretim üyesi…
İşte onun dersinde boş kağıdı veren öğrenci, tam not almıştır.
Ancak kıssa burada bitmiyor.
Bir de devamı var.
Aynı hoca bir mühlet sonra yeniden sınıfa gelir ve tahtaya yeniden büyük harflerle birebir şeyi muharrir:
“RİSK NEDİR?”
Aynı öğrenci tekrar birebir şeyi yapar.
Yani boş bir kağıt verir.
Ancak bu sefer imtihan sonuçları açıklandığında herkesi hayretler içinde bırakan bir şey olur.
Muhan Hoca kağıdı yeniden bütün sınıfa gösterir.
Ne var ki bu sefer öğrenciye verdiği not “Sıfırdır”
Öğrenci, dersten sonra hocanın odasına girer ve nedenini sorar.
Aldığı yanıt şudur:
“Aynı şartlar altında, tıpkı riski iki kez alan akılsızdır.”
Bu olayı anlatan bireye sordum: Kim bu öğrenci?
Bu olayı Gamze Cizreli’nin geçen hafta çıkan “Ateşle Oynayanlar; Bazen Bir Kıvılcım Yeter” isimli kitabında okudum.
Gamze Cizreli son 30 yılda Türkiye’de büyük hayranlıkla izlediğim, yaratıcı ve yiğit bir iş kadını…
Şu an bütün dünyaya yayılmış olan ve her yerde muvaffakiyet kıssası yazan “Big Chefs” restoranlarının kurucusu…
Kitapta tıpkı hocadan tıpkı kağıtla hem tam not hem sıfır alan öğrencinin ismini da vermiş.
O öğrenci Mehmet Ali Berkman’mış.
Yani Koç’un eski bayrak gemisi Arçelik’in eski Genel Müdürü. Daha sonra Akkök Holding İcra Heyeti Lideri ve Akkök İdare Şurası üyeliği yaptı.
Berkman 1943 doğumlu. Yani ODTÜ’de 1960’lı yıllarda okumuş olması gerekiyor.
Kitabı okuyunca Gamze Cizreli’yi aradım ve “Bu güya bir kent efsanesi üzere duruyor. Yanlışsız mu?” diye sordum.
“Aynen doğru” dedi.
Vallahi kent efsanesi de olsa hoş bir hikaye…
Daha kıymetlisi ODTÜ öğrencilerinin bu türlü bir yaratıcı zeka efsanesini jenerasyondan nesile aktarmaları.
Devrimci üniversitede okuyan kız, nasıl kapitalist işveren oldu?
Gamze Cizreli’yi epeydir tanıyorum lakin bu kitabı okuyunca anladım ki aslında hiç tanımıyormuşum.
“Her gelen konuğa ‘Ser seremin ser çavemin’ yani ‘Başım gözüm üstüne’ denilen toprakların kızıyım” diyor.
Diyarbakırlı bir ailenin kızı olarak Konya Anadolu Lisesi’ni bitirmiş.
Hayatındaki birinci büyük amacı “ODTÜ’ye girmek”miş.
“Niye?” diye sorulduğunda verdiği karşılık şu oluyormuş:
“Çünkü devrimci bir üniversitede okumak istiyorum.”
Üniversite imtihanında aldığı puanla Boğaziçi’ne rahatlıkla girebilecekken ODTÜ işletmeyi seçmiş.
“Hocam” hitabını bulan öğrenci, Nurhan Dağları’nda öldürüldü
ODTÜ’de okuyan bir çocuk, onun efsaneleri ile mezun olur.
Mesela 1960’lı yıllardan kalan Sinan Cemgil efsanesi ile.
Yazdığına nazaran ODTÜ’de insanların birbirlerine “hocam” diye seslenmelerinin kaynağı, 1970’lerin başında Nurhak Dağları’nda öldürülen Sinan Cemgil’miş…
Çünkü o insanların birbirine hitap ederken, sınıf, meslek ve unvan farkını kaldırmak için bu hitap biçimini kullanırmış.
Başarılı işverenin meskeninde ne okunur, ne dinlenir?
Gamze Cizreli, bugün dünyanın birçok yerinde şubeleri bulunan çok başarılı bir restoran zincirinin patronu…
Kurduğu son şirket Big Chefs Türkiye ve yurtdışında 100’e yakın şubesi var.
Ve bu kız bütün bunları, varlıklı bir ailenin ikinci kuşağı olarak değil; sıfırdan, cebinde beş kuruş olmadan başlayarak kurdu.
“Ben girdiğimde YÖK, devrimci ruhu yok etmişti. 1980’lerin apolitik Türkiye’sinde okudum” diyor.
Ama bugünkü işverenliğinin temelinde hala, ODTÜ’deki “Marksist günlerinin” esintisi duruyor.
Evinde Uğur Mumcu ve İlhan Selçuk’un yazıları tartışılırmış.
Kitaplığında Karl Marx ve Jack London’ın kitapları yan yana duruyormuş.
Gorki’nin “Ana”sı başucu kitabıymış.
En sevdiği şiir, Nazım Hikmet’in “Mavi Gözlü Dev” şiiriymiş.
Evin fon müzikleri ise Cem Karaca, Zülfü Livaneli, Ahmet Kaya ve Yeni Türkü’ymüş…
Hayatta hala en büyük rol modellerinden biri, 12 Eylül’de cezaevinde yatan kuzeniymiş.
ODTÜ mezunu bayan işverenin Spotify listesinde neler var?
Ama birinci işini kurarken en çok dinlediği müzik Top Gun sinemasındaki “Take My Breath Away” olmuş.
Nefesini kesecek bir müzik yani…
Kitap boyunca yaptığı alıntılara bakıyordum.
Nietzsche, Schopenhauer, Murathan Mungan, Marquez, Dostoyevski, Goethe…
Yani bugün artık marksizmi çok aşan bir kültürel iklimde yaşıyor.
Diyalektik, ruhunuzun daima kenarında bir yerde kalsa da, “hayatın şeyleri” sizi daima daha insani ruh hallerinize seslenen müziklere davet ediyor.
Kitabına Spotify için hazırladığı bir müzik listesini de koymuş.
Kenan Doğulu ile başlıyor, Zühal Olcay, Zara, Aynur, Madrigal, Zeki Müren, MFÖ, Sezen Aksu, Candan Erçetin, Ahmet Kaya, Nil Karaibrahimgil, Hamiyet Yüceses, Melike Demiral, Athena, Ajda Pekkan’la devam ediyor.
Bütün Türkiye… Bütün hallerimiz…
Zaten bizi insan yapan his da bu değil mi?
“Bugün yine üniversiteye başlasam yeniden ODTÜ derdim”
Ya bugün?
“Bugün eğitime sıfırdan başlasam tekrar ODTÜ’de okurdum” diyor.
Hangi ODTÜ’lüye rastlasam çabucak hepsi birebir şeyi söylüyor.
Çünkü hepsi, stadyumunun tribünlerinde “devrim” yazan yerleşkede yaşıyorlar hala.
Zencefilli kurabiyeler yüzünden CIA’nın “Men In Black”i kuki dükkanını basıyor
Hayat onun yolunu CIA ile de kesiştirmiş.
1999 yılında Ankara’daki ikinci markası olan “Kuki’yi” kurmuş.
Zencefilli kurabiyeleri bir anda çok meşhur olmuş.
İşte o günlerde bir gün Çankaya’nın “Protokol Müdürlüğü’nden” bir telefon almış.
Arayan yetkili direkt kelama girmiş:
“Başkan Clinton’a tatlı hazırlayabilir misiniz?”
ABD Liderinin Ankara ziyareti sırasında Çankaya’da verilecek yemeğin tatlısını yapmasını ondan istemişler.
“Ne olduysa ondan sonra oldu” diyor.
Çünkü siyah elbiseli, siyah gözlüklü, kulaklıklı CIA casusları Kuki’ye gelmiş.
Tatlı hazırlanırken üç gün boyunca gözlerini şeflerden ve materyalden ayırmamışlar.
“Merkür retrosu varken asla kıymetli karar almam”
Gamze Cizreli ODTÜ üzere rasyonalitenin ve diyalektiğin merkezinden gelmiş bir bayan.
Ama iş hayatında ritüellerine çok derecede bağlı.
Mesela bir işe başlarken, temel atılırken kesinlikle temele altın yahut metal para atıyor.
En ilginci de şu. Ankara’da yeni yer açmak için bir şairin eski konutunu buluyor.
Gidip aile ile görüşüyor ve burayı çok istediğini söylüyor.
Ama bu görüşmeden sonra ortadan kayboluyor.
Evin sahibi “Niye gelmediniz?” diye arayınca utana sıkıla şu karşılığı veriyor:
“Merkür retrosu vardı da onun bitmesini bekledim.”
Tabii her yerini açmadan evvel Feng Shui yaptırdığını da eklemeliyim.
“Ne de olsa Mezopotamyalıyım ezelden, gönlüm geçmez ritüelden” diyor.
Tanınmış bir iş bayanı, hayatına giren iki erkeği ne kadar anlatabilir?
Başarılı iş bayanı denince aklımıza “soğuk ve aşktan uzak” bir profil gelir.
Oysa Gamze Cizreli eşinden ayrıldıktan sonraki iki büyük aşkını çok detaylı ve samimi biçimde anlatıyor.
Heyecanlarını, her şeyi unutuşunu, düş kırıklıklarını…
Ama bir şeye ihtimam göstermiş.
Anlattığı iki erkeğin de ne ismini vermiş ne de kim olduklarını iddia edebileceğimiz bir ipucu…
Tek ipucu şu…
Yaşadığı aşkın coşkusunu Cemal Süreya’nın şu dizeleri ile anlatmış:
“…Gözlerinin kahvesinden koy ömrüme,
Kırk yılın hatırına sen kalayım…”
Kadınlara tavsiye: İtici erkeği birinci yemekte nasıl anlayabilirsiniz?
Kitapta erkeklerle tatsız bir anısı da var.
Bir gün arkadaşları onu “kendisine uygun” bir erkekle tanıştırmak istemişler.
Bir akşam yemeğinde buluşmuşlar.
İlk bakışta nazik biri üzereymiş.
Ancak servis yapan garson kazara kahveyi masa örtüsüne dökünce adamın bütün kişiliği ortaya çıkmış.
Garsona çok kaba davranmaya, azarlamaya, hakaret etmeye başlamış.
Dışarıda valeye de birebir nobran davranışları sergilemiş, böylelikle bu birinci ve son yemek olmuş.
“Kadınlar, Tinder hesabı etkin erkekten uzak durun”
Kendi deneyiminden yola çıkarak bayanlara “Şu erkeklerden uzak durun” diyor:
(*) Garsona makûs davranan
(*) Küçük esnafla kıran kırana pazarlık eden
(*) İçinizdeki çocukla sıkıntısı olan
(*) Zaaflarınızı koz olarak kullanan
(*) Özgüveni gelişmemiş, kendi pahasını diğerlerinin onayında arayan
(*) Gereksiz alınganlık gösteren, buluttan nem kapan
(*) Alkolü şişede durduğu üzere taşıyamayan
(*) Annesinin bir tanesi, daimi “oğuşu” kalan
(*) Temel pahaları oluşmamış
(*) Seviyorum deyip aksiyona dökmeyen
(*) Lügatında sorumluluk sözü olmayan
(*) Tinder hesabı daima etkin olanlardan uzak durun
Ey muktedirler, şu üç kelimeyi tekrar edin: Güç beni zehirledi
Her şeyi bu kadar samimi anlatan bir iş bayanından elbette samimi bir özeleştiri de geliyor.
Aşkta ve alakalarda kendi yanılgılarını da büyük bir içtenlikle anlatıyor.
O samimiyet birtakım yerlerde bana Rolling Stones’un gitaristi Keith Richards’ın “Life” isimli hatıra kitabındaki satırları hatırlattı.
Bir bayan olarak muvaffakiyetini şu cümleyle özetliyor:
“Elalem denilen o sabotajcının sesini kıstım.”
Yani bir iş yaparken, “O ne der, bu ne der” diye hiç düşünmemiş.
Ama zaafını da tıpkı cüretle anlatıyor:
“Aşırı özgüvenliydim. O popülarite ve mevkinin verdiği gücün beni zehirlediğini, tüm bunların gölgesinde herkesi ve her şeyi unuttuğumu görmüyordum…”
Devrimci bir Mezopotamya kızının cumhuriyetçi kitabı
Gamze Cizreli
Daha evvel Ankara’da öbür markalar da yarattı ve hepsi de başarılı oldu.
Hemen söyleyeyim.
Son yıllarda okuduğum en hoş hatıra kitabı…
Son derece kolay okunan, akıcı bir lisan ve edebi üslup.
Herkese tavsiye ederim.
Başarılı ve cumhuriyetçi bir Mezopotomya kızının yazdığı bir “anı başeseri”
Çok büyük keyif ve hayranlıkla okudum.
* * *
(*) Gamze Cizreli: “Ateşle Oynayanlar; Bazen Bir Kıvılcım Yeter”, Alfa Yayınları, 2023
