Onur Akyıl
Cüneyt Candaş, birinci romanı ‘Kadavra Mevsimi’ ile bir edebiyat sitesinin yaptığı oylamada, yayımlandığı yılın en uygun dehşet romanına imza atan isim olmuştu. Müellifin ikinci romanı ‘Bedel Ödeyenler’ de kaygı, gizem ve tansiyon üst başlıklarıyla tanıtıldı ve yayımlandı. Lakin hem müellifi hem de romanlarını bu üst başlıklar üzerinden okumak haksızlık, hatta kolaylık olur. Cüneyt Candaş, romanlarında okuruna kaygıdan ya da misal tanımlamalardan, kavramlardan çok daha fazlasını sunabilen bir müellif. Bu manada ‘Bedel Ödeyenler’ de tek bir tıbbın takipçilerinden fazla, ‘edebiyatla’ ilgilenen herkesin okuması gereken bir çalışma.
Roman, psikiyatrist Tarık’ın ve beşere, insan tabiatına ilişkin döngünün, döngülerin kıssası olarak okunabilir. Tarık’ın büyüklü küçüklü sorularının, çocukluğunun, kayıplarının, heyecanlarının ve şimdisinin dönüp dolaşıp kesiştiği kıymetler hayli başarılı bir biçimde ele alınmış muharrir tarafından. Hasebiyle romanın tek bir tipe dahil edilemeyeceğine dair gerçek de bu noktadan değerlendirilmeli.
Babasının mevt haberiyle, yaşadığı ve çalıştığı ‘yabancı’ dünyadan, Türkiye’ye, köyüne dönmesi gereken Tarık’ın, ‘yabancılık’ sorununda bir süreklilik olduğunu anlamaya/öğrenmeye başlıyoruz. Burada şunun altını çizmekte yarar var; ‘Bedel Ödeyenler’, tek bir cümlesi dahi atlanmadan okunması gereken bir roman zira neredeyse her cümle, öteki diğer kapılar açan detaylara dönüşebiliyor roman içinde. Rahat geçişlerin ve baş karıştırmayan akıcı bir anlatımın tüm romana yayılmasına karşın hakikaten dikkatli bir okumayı gerektiriyor. Romanın, dolayısı ile müellifin başarısı da burada parlıyor. Okur, yalnızca okunduğunda da etkileyici, ‘okunduğunda’ da.
Elbette bunun üsttekiler haricinde de nedenleri var. Örneğin Tarık, özne inşasında büsbütün toplumun güdümünde üzere görünse, kendi köklerine dahil olmak için çocukluğunda büyük bir efor içine girse de işleyen öteki maddelerin varlığı, öznenin kendi toplumuyla bağdaşık olmasına karşın bir o kadar da yabancı olduğunun altını çiziyor.
ERKEKLİK VE KÖKLER ORTASINDAKİ BAĞ
Roman, bir toplumsal cinsiyet romanı olarak bile okunabilir. Romanda gizem yok, tahminen de tersine her şey vahim derecede açık. Köy hayatının gerçekliği, gerçeklikleri de değişik biçimde yabancılaşmanın sadece bireye ilişkin bir şey olmadığını çarpıcı bir biçimde ortaya koyuyor. Köyün asıl ismi Doluca lakin köy, bilhassa erkeklik inşasında öylesine aşikâr maddelere bağlı ki köyün ismi Delice olarak anılıyor. Yani burada aslında ‘düğünün’ ya da ‘bedel ödeme’nin bir manası yok, burada temel sıkıntı karşı konulması imkânsız olan kökler. Ancak elbette müellif, anlatıyı geliştirirken ritüelistik erkeklik kademelerini roman açısından son derece değerli kılmayı başarıyor. Münasebetiyle romanın telaffuz olarak kendi kendine evrildiği bir alan var. Evet, kendi kendine, müellifin kurduğu anlatı nitekim özgürleşmeye başlıyor ve gelip dayandığı başlık bu manada erkeklik ve kökler ortasındaki bağ oluyor. Özcesi şayet bir gizem varsa romanda, bu noktada gerçek fonksiyonunu kazanıyor.
Romanla ilgili fazla açık vermeyi hakikat bulmasam da, erkeklik ritüeli için bir mağaraya girilmesi, mağaranın fecî bir karanlığa sahip oluşu, birden aydınlanışı ve su, yıldızlar, dolunay üçlüsüyle ele alınışı, bir bayanın ortaya çıkışı ve bu esnada metne yerleştirilen replikler, ritüelin sonlanışı ve dahası gerçek gizemin toplumsal işleyişte olduğunun emareleri…
Roman uzunluğu süren enteresan bir istikrar var cinsel öğelerin kullanımı manasında. Üstelik bu öğeler bazen üstteki üzere daha görünür, açık, anlaşılır olsalar da bazen okuyucunun toplumdan edindiği önyargılar nedeniyle huzursuz olmasını sağlayan bir kapalılığa da sahip. Bilhassa mağaranın girişinde delikanlıların çırılçıplak soyunup, mağarada el ele tutuşarak ilerleyişleri, inanç hissinden çok tedirginlik üzerinden okura ulaşıyor. Ama romanın her basamağında olduğu üzere bu noktada okur yanılmakla ve rahatlamakla yetiniyor. Tam da burada tahminen de muharririn bir tabip olduğu belirtilmeli.
‘Bedel Ödeyenler’, kesinlikle okunulması gereken bir roman. Müellifin romana tesirli bir biçimde yaydığı merak hissinin tek sözle “tek solukluk” bir romanı ortaya çıkardığını da söylemek lazım. Dramatik çatısı epeyce keskin ve düzgün işlenmiş ‘Bedel Ödeyenler’, roman tipi ismine unuttuğunuz birçok şeyi size yine hatırlatacak…
