İran’da “örtünme maddelerine uymadığı” gerekçesiyle ahlak polisinin gözaltına aldığı Mahsa Amini’nin mevti sonrası başlayan protestolar 9. gününde sürerken, ülkede internete erişim büyük ölçüde engellendi.
Daha evvelden Facebook, Twitter ve TikTok üzere toplumsal medya ağlarına erişimin yasak olduğu İran’da, son protestolarla birlikte Instagram, Skype ve Whatsapp’a erişim de kısıtlandı.
Bu da akla, Elon Musk’ın sahibi olduğu Starlink uydu interneti projesini getirdi.
Geçen aylarda Rusya’nın Ukrayna işgali ile de gündeme gelen Starlink, uzaydaki Starlink uyduları aracılığı ile internet sağlamayı amaçlayan lakin şimdi başlangıç düzeyinde bir proje.
Starlink nedir, nasıl çalışır?
Starlink, yeryüzündeki terminaller aracılığıyla temas sağlayan bir sistem.
Terminaller fişe takıldığı vakit otomatik olarak uzaydaki en yakın Starlink uydusuna bağlanıyor. Akabinde uydu en yakın yer istasyonu ile irtibat sağlıyor ve böylelikle internet ilişkisi kurulmuş oluyor.
Starlink, Elon Musk’ın SpaceX şirketinin bir kesimi.
Şu an yörüngede çalışır halde 2300 kadar Starlink uydusu var.
Yer istasyonları ise dünyanın birçok bölgesinde kurulmuş durumda ve dünya çapında yaklaşık 500 bin faal kullanıcısı bulunuyor.
Uydular aracılığıyla sağlanan internet kontağında bugüne kadar yaşanan en büyük sorun gecikmeler oldu. Fakat epey yeni bir teknoloji olan Starlink uydu takımyıldız sistemi, alçak dünya yörüngesinde çalıştığı için yaşanan gecikmeler milisaniyelik vakit ünitesinde yaşanıyor.
Bu teknolojinin meselesiz çalışabilmesi için yer istasyonlarının gökyüzünü rastgele bir mani olmadan görebilmesi gerekiyor. İstasyonların pozisyonlandırılması için en hakikat yeri saptamak için ise özel bir taşınabilir uygulama kullanılıyor.
Bu uydu internetine şimdi cep telefonlarındaki SIM kartlar aracılığıyla da ulaşılamıyor ve kullanım fiyatı bulunuyor.
Elon Musk İran tartışmasına nasıl dahil oldu?
SpaceX CEO’su Elon Musk 19 Eylül’de Twitter’dan Starlink’in artık Antarktika da dahil, dünyanın tüm kıtalarında fonksiyonel olduğunu duyura bir tweet attı.
Bu tweete cevap olarak ise İranlı gazeteci ve akademisyen İranlı Erfan Kasraie “Eminim buna karşılık vermeyeceksiniz Sayın Musk lakin teknolojik olarak İran halkına Starlink sağlamak mümkün mü? Bu gelecekte oyunun tüm kurallarını değiştirecek bir atak olur” yazdı.
Musk ise buna cevaben “Starlink İran’a yönelik yaptırımlardan muaf tutulma talebinde bulunacaktır” karşılığını verdi.
Uyarı: BBC üçüncü taraf sitelerin içeriğinden sorumlu değildir.
Musk’ın kast ettiği yaptırımlar, ABD’nin nükleer programı nedeniyle İran’a yönelik uyguladığı yaptırımlar.
Daha sonra Beyaz Saray ve ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken devreye girdi.
Beyaz Saray, internet teknolojileri alanındaki yaptırımların hafifletileceğine yönelik bir açıklama yaparken, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, “İran halkının karanlıkta bırakılmaması için elimizden gelen yardımı yapacağız” dedi.
Blinken Cuma günü de Twitter’dan yaptığı açıklamada “Bugün İran halkının internet özgürlüğü ve bilginin hür dolanımına erişimi için aksiyon aldık ve İran hükümetinin sansürlerini aşmaları için gerekli dijital bağlantıya Genel Lisans sağladık” yazdı.
Uyarı: BBC üçüncü taraf sitelerin içeriğinden sorumlu değildir.
Starlink şu an İran’da kullanılabilir mi?
Bu sorunun kısa karşılığı “hayır”, zira sistemin kullanılabilmesi için yakınlarda Starlink terminalleri bulunması gerekiyor. Bunun için de internet sağlanmak istenen ülkenin müsaadesi gerekiyor. İran’da Starlink terminali bulunmuyor.
Musk da son açıklamasında buna dikkat çekti.
Carnegie Endowment for International Peace isimli niyet kuruluşundan akademisyen Karim Sadjadpour, bugün attığı tweette Elon Musk ile konuştuğunu yazdı ve Musk’ın müsaadesiyle şu kelamlarını paylaştı: “Starlink şu an İran için etkin lakin kullanılabilmesi için ülkede terminal bulunması gerekiyor. Buna da İran hükümetinin müsaade vereceğini sanmıyorum lakin İran’a terminal sokmayı başarabilen olursa, Starlink internetini kullanabilir”.
Yani Starlink kısa vadede İran’daki internet kısıtlamasını çözebilecek bir tahlil olarak görünmüyor lakin BBC Farsça servisi, Musk’ın bu dayanağının değerli olduğunu, projenin gelişmesiyle gelecekte çok daha kullanışlı olabileceğini aktarıyor.
Starlink fiyatı ne kadar?
Uydu internetinin şu an etkin olduğu Batılı ülkelerde kullanıcılar birinci başta yaklaşık 500 ABD doları karşılığında terminali satın almak zorunda. İnternet hizmetinin aylık kullanım fiyatı ise yaklaşık 80 dolar. Starlink’in ortalama erişim suratı ise 160 MB/s.
