Çevrimiçi platform dünyasının tezli oyuncularından Disney+, Türkiye pazarına giriş yaptı. Seyircisini arayan ve Gülse Birsel, Şahan Gökbakar üzere birçok isimle şimdiden anlaşan platform, birinci yerli üretimi “Kaçış”ta bir muhabir kümesinin savaş bölgesinde başından geçenleri öykülüyor. Güney sonumuzun çabucak ötesinde cayır cayır bir ateşi hatırlatan diziyi değerlendirmeye geçmeden konusunu kısaca anmalı.
HABER PEŞİNDE SONLARI AŞMAK YA DA VEFATLA DİRİM KOYUN KOYUNA
Mehmet (Engin Akyürek), arkadaşı İlker (Onur Bay) ile iş müracaatlarına daima ret yiyen, haber yapma sevdasından vazgeçmemiş bir foto muhabirdir. Londra’da, ümitsizlik ile kendini yolunu çizme cüreti ortasında bocalarken aldığı son olumsuz dönüş bardağı taşırır ve kendi haberini yapmaya niyetlenir. Alman meslektaşlarıyla kurdukları dört kişilik takıma havaalanında son anda siyasalları protestolarıyla nam salmış Zeynep (İrem Helvacıoğlu) de katılır. Bu iştirak, bölgenin “hassas” şartlarını göz önüne alıp dikkat çekmemek gerektiğini savunan Mehmet’i huylandırsa da heyecanlı bir seyahat sonrası Ezidi köyüne varırlar. Köyde ilgi ve sevgiyle karşılanan gazetecilerin mukadderatı şafakla değişir. Ezidi bayanların ritüelini çekmeye, güneşin doğuşunu gören bir doruğa çıkan Mehmet geride az sonra yağmalanacak bir köy bırakmıştır. Köktenci bir örgütün saldırısına uğrayan köyde bayan erkek, çocuk yaşlı demeden tüm halk katledilmiş, gazeteciler ise kaçırılmıştır. Mehmet birkaç gün sıkışıp kaldığı köyden kaçmanın devasını kılık değiştirip karşı tarafa geçmekte bulacaktır.
SOSYAL İSTİKAMETİ GÜÇLÜ YAKIN PERİYOT SAVAŞ DİZİLERİNE RAĞBET
“Kaçış”ı yazmaya materyalinden başlamak gerekiyor. Siyasi sıkıntıları skandallar tırnağında ve popülist bir tonda işleyen, vakit zaman polisiyeler içinde eriyerek “gerçekçi” bir telaffuz barındıran imaller çevrimiçi platformlarda aşikâr bir düzeye vardı. Artık çabucak her ülkeden toplumsal sıkıntıları kaygı edinmiş, siyasal skandallara dair kelam söyleyen hatta taraf tutan diziler izlemeye başladık. “Arap Baharı” ile başlayıp Afrika ve Ortadoğu’yu alev topuna çeviren mezhepsel, etnik, toplumsal temelli çatışmalar, güney hududumuzun çabucak ötesinde de yıllarca sürdü, sürüyor. Amansız süreç, savaşın yıkıcı tesiri dışında mültecilik başta olmak üzere insani meseleleri da gündeme taşıdı. Çıplak savaş geride kalsa dahi bir “soğuk savaş” sürüyor yurdundan göçenler için.
Çevrimiçi platformlar ise elbet kendi açılarından (reyting üzerinden) yaklaşıyorlar soruna. Ortadoğu uluslarının 20. yüzyıldaki toprak paylaşım gayretlerine eğildikleri casuslu külahlı öykülerden Kuzey Avrupa ülkelerinde toplumsal ömürde izleri sürülen göçmen meselesine kadar birçok bağlamda materyal devşiriyorlar.
“Kaçış” da gözü pek bir giriş yaptı diyebiliriz. Engin Akyürek’in hikayesi temel alınarak yazılan dizi, dünya genelinde sık izlediğimiz, toplumsal tarafı güçlü yakın periyot savaş dizilerinin ülkemizdeki birinci örneği olma tezi taşıyor ve perde ardını duygusal bir çerçevede, yeri geldiğinde yalın şiddet şovlarıyla sunan cinste yerini alıyor.
ÖYKÜCÜ AKYÜREK VE RİSKSİZ SENARYO
“Kaçış”ın tartışılmaya paha bir tarafı da başrolde acar gazeteci olarak izlediğimiz Engin Akyürek’in kaleminden çıkması. Dizinin senaryosu Ali Doğançay’a ilişkin ancak hikayeyi Akyürek yazmış. Akyürek’in 2018’de yayınlanan ‘Sessizlik’ isminde bir de hikaye kitabı bulunuyor. Bu durum oyuncunun bir şeyler anlatmak istediğinin, “dertlendiğinin” en besbelli tabiri. Yoksa 2004’ten beri televizyon dizilerinde rastladığımız, hatırı sayılır bir hayran kitlesine ulaşmış bir oyuncunun hikayeler, dahası kitaplar yazmasına aşina değiliz. Bu noktada “Kaçış”ı hikayesi bakımından pahalandırmak faydalı olabilir. Birinci kısımdan edindiğimiz izlenimler Akyürek’in işini sağlama alarak ilerlediği tarafında. Haber peşinde bir küme gazeteci, tehlikeli bir seyahatin göze alınması, beklenmedik konuk, yaşanan şok ve devamında girilen vefat kalım savaşı ki bu savaş kimlik değiştirmeyi, mecburî bir dönüşümü de kural koşuyor. Yani maddi manevi baş kahramanı hırpalayacak her öge düşünülmüş. Bu da bir matematiğin işletildiğini ortaya koyuyor. Akyürek hikayesinde daha samimi bir üslup tutturuyor olabilir lakin iş senaryoya dökülünce birtakım kesişim ve kırılmalar cümbüş dünyasına uyarlanıyor. Halbuki sonu geçerek vefatı göze alan gazeteciler gerçek, yaşadıkları gerçek…
Onlarca köyün bu biçimde yok edildiği, tekrar birçok gazetecinin vahşice katledildiği bilinmekte. Öte yandan savaş muhabirlerinin ardında büyük bir medya gücü olup olmaması da teferruat… Hududu geçtikleri anda vefatla burun buruna geliyorlar. Bu gerçeği kurmacaya geçirirken insan ögesini ve hisleri devreye sokan hikaye kendisine kullanışlı araçlar seçiyor. Mehmet’in bulduğu oyuncak bebek de bunlardan… Gazeteci bebekle konuşuyor, çantasına asıp yol alıyor, adeta mukadderat birliği yapıyor. Bu bebek hayli tuhaf, yabancı görünmekte… Savaşın “saçma” yüzünü yansıtıyor aslında. Yarım yamalak gülen, kavrayamayan bir tabir hâkim bebeğe… Mehmet delirmesin diye yanına verilmiş. İnsanın oyuncak bebekte cisimleşmesi hikayeyi anlaşılır kılıyor.
Dizide Doğançay’ın tarafına baktığımızda bir kere daha yeterli bir matematik görüyoruz. Birinci kısım çok süratli akmasına rağmen özü ve seyirciyi neyin beklediğini vermiş. Akyürek’in içeriğini tamamlayan bir kolaylık kelam konusu… Hudut ötesine uzanan seyahat seyirci yorulmadan, dikkati dağılmadan temel uğrağına varıyor. Fakat köy basma sahnesinin ve devamında yaşananların istek edildiği ölçüde seyirciye geçtiğini söyleyemeyiz. Çarpıcı olsun istenmiş ancak üç atılım birden yapılmış. Bu ataklardan birincisi Mehmet’in boş köye döndüğünde bir ceset yığınıyla müsabakası, ikincisi meyyit taklidi yaparak mevtten kurtulması. Sonuncu atak ise kuyunun tabanındaki saldırganın kamuflajını almaya çalışırken tutuştuğu kıyasıya hengame… Bu ataklar bir süreç olarak verilse ve vakte yayılsaydı daha vurucu olabilirdi. Arka arda şok dalgaları halinde gelince ciddiyetini yitirmiş. Yanı sıra Mehmet’in köyde yalnız başına kaldığı kısmın hisleri güçlü aktarılamamış. Kaygıyı, paniği, yası ve hüznü birebir anda yaşayan Mehmet’in umut üzere olumlu hislere geçişi, arayışa yönelişi pek işlenememiş. Muhtemelen ilerleyen kısımlarda geri dönüşlerle köy kısmı derinleşecek, süratli geçiş tahminen biraz daha manaya kavuşacak.
SAVAŞ DİZİSİNDE OLMAZSA OLMAZ: GÖRSEL MUVAFFAKİYET VE OYUNCULUKLAR
Bir savaş anlatısının senaryoda işlemesi muvaffakiyet için kâfi değil, görsel taraftan etkilemesi öbür yandan oyunculuklar faslını kotarıp her barutunu titizlikle atması gerekiyor. Çünkü savaş anlatıları “vurucu, çarpıcı” üzere sözlerle ulaşıyor karşı tarafa… Temposu düşük savaş anlatılarında dahi olayın, durumun, tarihî ve siyasal metnin ötesinde görsel tesirin ve altı çizilmiş bir oyunculuğun bahsi geçen sıfatları karşılaması bekleniyor. “Kaçış” birinci kısımda kötü bir imtihan vermemiş. İki makinenin karşı karşıya geldiği, gün doğumunun çabucak ertesinde geçen sembolik sahne başarılı çekilmiş örneğin. Militanın silahından çıkan kurşun, Mehmet’in objektifinde patlarken iki makine çarpışıyor ve dizi bildirisini aktarırken seyirciyi de ortak ediyor. Seyircinin tarafını seçtiği bu sahneyi Mehmet’in mevtin kıyısından döndüğü sahne izliyor. Köyün bilge şahsının çabucak yanına kıvrılan Mehmet büyük bir hiddetle saplanan mızraktan kıl hissesi kurtuluyor. Mızrak, bilgenin vücudunu delip geçerken kan damlıyor Mehmet’in gözleri önüne. Toprağa karışıyor kan. Böylelikle dizide tarafını seçen seyirciye “coğrafyanın kaderi” de izah ediliyor. Fotoğraf makinesi, oyuncak bebek, mermi ve mızrak dizideki görsel öğelerin başında gelmekte… Lakin aç kalmış sırtlanların Mehmet’i aşıp cesetlere ulaşma gayreti birebir muvaffakiyetle çekilmemiş. Sırtlanlar sahneye oturmamış, hem teknik hem kurgusal bir zafiyet var.
Oyunculuklara gelirsek; birinci kısım kâfi fikir vermiyor ancak Akyürek’in sahneyi doldurduğu söylenebilir. Kendine has bir lisanı var oyuncunun ve bunun için efor sarf etmesi, hatta performansını geliştirmesi gerekmiyor. Birtakım oyuncular şanslıdır, ekranı ve perdeyi tıpkı çeviklik veya donuklukla doldururlar. Akyürek şanslı tarafta! Helvacıoğlu’nu ve muhabirleri, makûs karakterleri canlandıran isimleri şimdi değerlendiremeyiz. Zati birinci kısım Akyürek üzerine yazılmış. Dönemin geri kalanında hisler bu karakterlere aşikâr ölçülerde dağıtılacaktır. Makûs karakterlerin performansı şimdiden merak konusu…
* *
Disney+ platformu, hassas bir sıkıntıyı gündeme taşıyarak mevzu seçiminde yürek göstermiş. Çevrimiçi rekabette nereye demirleyecek, vakitle göreceğiz ancak Akyürek’in gerek oyuncu gerek öykücü kimliğiyle cümbüş dünyasında bir yeri doldurmaya talip olduğu açık… “Kaçış” da bu niyetin yinelenmesi manası taşıyor. Akyürek duygusal hikayelerde bastığı tabanı sağlamlaştırırken Disney+ da isabetli bir başlangıç yapmış.
