Akanda Taştekin
Bünyesinde 56 derneği barındıran Kafkas Dernekleri Federasyonu’nun (KAFFED) davetiyle Çerkesler, Yenikapı Miting Alanı’nda toplandı. Saat 16.00 prestijiyle başlayan mitinge siyasi partiler ve sivil toplum örgütlerinden çok sayıda temsilci katıldı.
KAFFED Genel Lideri Prof. Dr. Ümit Dinçer, 158 yıl evvel anavatanlarından sürülen Çerkeslerin soykırım acısını hâlâ yüreklerinde hissettiklerini fakat hala yitmediklerini ve kırılmadıklarını dünyaya göstermek için bugün Yenikapı’da buluştuklarını belirtiyor. Çerkes halkı bu sürgünü “Yistanbulako” ağıdıyla anıyor. Dinçer, İstanbul’un Çerkesler için değerli bir hafıza yeri olduğunu, Yistanbulako’nun da “İstanbul yolu” ya da “İstanbul sürgünü” manalarına geldiğini söz ediyor. “Bu sürgünün bizim tarihimizdeki ismi Yistanbulako’dur. Münasebetiyle biz sadede yas ve madem havasından çıkarmak istediğimiz tertibi Çerkesler açısından değerli olan hafıza yerinde yapmak, büyük bir metropole yapmak, dünyanın izleyeceği bir alanda yapmak, gayesiyle İstanbul’u seçtik” diyor. Dinçer “Biz burada bir yası, bir matemi, bir kıyımı insanların bizimle paylaşmalarını ve bunu tanımalarını istiyoruz. Öte taraftan bu sıkıntıya ilgisiz kalınmamasını istiyoruz. Münasebetiyle bize bu bahiste anlayış gösterecek dayanak olacak herkesi davet ettik” diye ekliyor.
‘ANAVATANA DÖNÜŞ HAKKI İSTİYORUZ’
Dinçer Çerkeslerin Çarlık Rusyası’nın mirasçısı olan Rusya’dan talepleriyle ilgili de şunları söylüyor: “Bu soykırım ve sürgünün tanınması ve gereğinin yapılmasını istiyoruz. Biz Kuzey Kafkasya’nın otokton halkıyız. Şu anda sürgünde olan bir ulusuz. Bunun tanınıp gereğinin yapılması, rastgele bir önkoşula bağlı olmaksızın anavatana dönüş hakkı olmak üzere Çerkeslere haklarının geri verilmesini talep ediyoruz. Anavatandaki haklarımızın genişletilmesi ve olması gereken federe devletler üzere konumlandırılmasını istiyoruz.”
‘SOYKIRIMDA VAKİT AŞIMI OLAMAZ’
KAFFED Genel Lider Yardımcısı Keyifli Akkaya ise 21 Mayıs 1864’ün Çerkes soykırım ve sürgününün sembol tarihi olduğunu belirterek “Bunu anmak, anlamak, anlatmak için buradayız. Bugünkü miting bizim açımızdan klâsik olarak KAFFED’in yaptığı tertiplerden farklı zira birinci sefer büyük bir tertiple kamusal alana taşınıyor. Soykırımı hem anlamak hem dünyaya anlatmak bizim için son derecede önemli” diyor.
Akkaya tarihler art planla ilgili şunları söylüyor: “Rusya’nın sıcak denizlere inme siyaseti meşhurdur. O çerçevede bütün Kafkasya’yı işgale girişti. 1763’te Kafkasya’da Mozdok’un işgali ve kalenin yapılmasından itibaren kesintisiz olarak müddetim bir savaş var. Buna belli bir yere kadar savaş denebilir fakat sonrası büsbütün soykırıma dönüşmüştür. Köylerin yakıldığı, yaşlı çoluk çocuk demeden tam bir kıyımın gerçekleştirildiği bir süreç. Bu nihayetinde 21 Mayıs 1864’te şimdiki ismiyle Grasnaya Polyana’da (Kızıl Çayır) Ruslar Kafkasya’yı büsbütün işgal ettiklerini duyurup zafer merasimi yaptı. Bu da tarihi olarak bugüne büyük bir mana yüklüyor.” Akkaya neden buna soykırım dediklerini ve niye Rusya’nın muhatap alınmasına ait olarak da şu değerlendirmeyi yapıyor: “Öncelikle dünyanın bizi anlamasını istiyoruz. Soykırım 2. Dünya Savaşı’ndaki Holocaust’la başlayan bir kavram. Lakin soykırımda vakit aşımı olamaz; 50 yıl evvel olanla 150 yıl evvel olan ortasında fark gözetmek ya da bunları sayısal manada karşılaştırmak mümkün değil. Soykırımın bir faili var; Çarlık Rusyası. Çarlık Rusyası’nın devamı da Rusya Federasyonu. Rusya Federasyonu’ndan öncelikle soykırımı tanımasını istiyoruz. İkinci olarak soykırımın gereklilikleri var: Tazminat, geri dönüş, toprak-mülkiyet vs. Tamamı dünyanın dört bir yanına dağıtılmış Çerkes halkının yasal haklarıdır. Bunların tanınması gerekiyor. Anavatanda an prestijiyle süreç berbata gidiyor. ‘Soykırımlar devam ediyor’ diyoruz biz bu manada. Demokratik olarak hakların tamamı gasp edilmiş halde. Anadilde eğitim seçmeli ders haline getirildi. Tüm hakların Rusya tarafından tanınmasını istiyoruz.”
Akkaya en büyük Çerkes diasporasının yaşadığı Türkiye’den de talepleri olduğunu vurguluyor: “21 Mayıs soykırımının tanınması birincil talep. Devamında kültürel haklar ve lisan epeyce kıymetli. Demokratik haklar kapsamında radyo ve televizyon kanalının açılması, kurumlarımızın desteklenmesi gerekiyor. Türkiye’nin müsaade veren değil dayanak olan pozisyonunda olması gerekiyor. Zira biz yok oluyoruz, önemli bir asimilasyon sürecinden geçtik ve bu devam ediyor. Bunların son bulması ve Çerkes halkının geleceğe taşınmasında devletin önemli katkılarının olması gerektiğini düşünüyoruz.
Yaşadığınız ülke ne kadar demokratik olursa, ne kadar insan haklarına saygılı olursa o kadar rahat edersiniz. Buna İsrail örneğini gösterebiliriz. İsrail’de 2 Çerkes köyü 5-6 bin civarında nüfusuyla kendilerini muhafazayı başardı. Devlet bu imkânı onlara verdi. Anadillerini öğrenme imkânlarına sahipler. Bizde Osmanlı ve devamında Türkiye Cumhuriyeti’nin üniter devlet yapısı ve siyasetleri içinde hiçbir vakit bu imkânlar tanınmadı. 2010’lara kadar AB sürecinde gelişen ancak sağlıklı uygulanamayan haklar var; cılız haklar. Seçmeli ders imkânı üzere. Elbette mutluyuz lakin asla kâfi değil.”
‘KOŞULSUZ ŞARTSIZ VATANDAŞLIK HAKKI İSTİYORUZ’
KAFFED İdare Heyeti Genel Sekreteri Selçuk Ulutaş ise yer seçimiyle ilgili olarak “Rusya Başkonsolosluğu önünde bir aksiyona müsaade verilmiyor. Onun dışında metropolde kitlesel bir hareket yapmak istedik. Bunun yeri de İstanbul ve büyük bir alan olarak Yenikapı’yı seçtik. Birinci defa Yenikapı’da yapıyoruz. Daha evvel Kefken’de yapıldı, bir hafıza yeri olarak lakin yalnızca kendimize değil bütün dünyaya anlatmak gayesiyle yola çıktığımız için burayı seçtik. Bütün Çerkes ve Çerkes dostlarını çağırdık” diyor.
Ulutaş da beklentileri şöyle aktarıyor: “Rusya’dan taleplerimizin başında bu tarihi gerçekle yüzleşip soykırımın tanınması geliyor. Soykırımın mağdurlarının mülkiyet ve tazminat başta olmak üzere haklarının prestijlerinin iadesini istiyoruz. Mevcut maddelerdeki şartlar dışında yalnızca Çerkes olduğumuz için şartsız koşulsuz vatandaşlık hakkı istiyoruz. Anavatanımız Kafkasya’daki temel hak ve hürriyetlerin genişletilmesini ve daha demokratik bir ortam olmasını istiyoruz. Türkiye’den taleplerimiz ise 158 yıldır buradayız, anadilimizi korumakta kültürümüzü korumakta zorlanıyoruz. Bunun için önlemler alınmasını istiyoruz. Hem biz hem başka haklar için daha demokratik hak ve özgürlük temelli bir anayasa yapılmasını istiyoruz. Anadilimizin öğretilmesinin önündeki mahzurların kalkmasını, Abhazya ve Güney Osetya Cumhuriyetleri’nin tanınmasını ve anavatanımızda güçlü bağlar kurulmasını istiyoruz.”
‘ÇERKESLER İÇİN 21 MAYIS SEMBOL GÜNDÜR’
KAFFED Genel Lider Yardımcısı Yasemin Oral da “Çerkesler için 21 Mayıs kolektif manada sembol gündür. 101 yıl süren Kafkas-Rus savaşlarının bittiği ve bizlerin anavatandan sürüldüğü tarih olarak kolektif hafızamızda yer alır” deyip ekliyor: “Biz davetimizi bizimle dayanışmak isteyen, kederi insan hakları ve adalet olan tüm sivil toplum kümelerine yaptık. Bizimle dayanılmak isteyen herkese kapımız açık. Soykırım ve sürgün her manada çok büyük bir kolektif travma. Bu 158 yıl nesilleri göz önünde bulundurursak 3-4 nesillik bir süreç var. Yerleştikleri ülkelerdeki adaptasyon süreci, yaşadıkları travma, bu dağılmışlık içinde kendi kimliklerini inşa etme hali ve bulundukları coğrafyalarda ulusal memleketler arası siyasi istikrarlar ve konjonktür etkiliyor. Bu içine kapanma hali soykırım ve sürgün yaşamış toplumlar için kendini muhafaza dürtüsü ekseriyetle pek çok şeyin üstünde yer alır. Bilhassa Soçi Olimpiyat Oyunları’ndan bu yana başlayan süreci göz önünde bulundurursak bu manada sesimiz çok daha gür çıkmaya başladı. Kendi kimliğini yine sahiplenmek üzere etmenlerle birlikte artık sesimiz daha gür çıkıyor.
KAFFED İdare Şurası Üyesi Nezihe Kayaoğlu da “21 Mayıs Çerkes tarihi için çok kıymetli bir gün. Soykırım ve sürgününü bugünde anıyoruz. Çerkesler artık lisanlarını kaybetmek üzere. UNICEF’in raporlarına nazaran Türkiye’de 50 yıl sonra Çerkes lisanı konuşulmayacak, Çerkesçe artık unutulan lisanlardan biri olacak. Bu kültürün yok oluşuna karşı bir var oluş çabası vermemiz gerekiyor. Yok oluş sürecini aksine çevirmek için Çerkeslerin anavatanlarıyla temaslı hale gelmesi kural. Bu nedenle Çerkeslerin şartsız olarak topraklarına dönebilme hakkını dillendiriyoruz” diyor. Kayaoğlu “Çerkesler için geri dönüş giderek zorlaşıyor. Elbette bilhassa gençler bu mevzuda etkin ve talepkâr. Bu mitinge baktığımızda da gençlerin ağır olduğunu gözlemliyoruz” diye ekliyor. Kayaoğlu “KAFFED Türkiye’nin pek çok bölgesinde örgütlü. 56 derneğimiz var. Farklı bölgelerden derneklerimiz bugün burada iştirak gösteriyor. İstanbul sürgün sırasındaki en kıymetli bitiş noktasıydı. O yüzden burada anma aktifliğini çok önemsiyoruz” tabirlerini kullanıyor.