Polisiye edebiyatın dünyaca ünlü ismi Agatha Christie denince akla genelde Hercule Poirot gelir, fakat en az Poirot kadar tanınan bir dedektif olan Miss Marple da Christie’nin kıymetli karakterlerinden biridir. Miss Marple birinci olarak Royal Magazine’in Aralık 1927 sayısındaki ‘The Tuesday Night’ Club isimli hikayede uzunluk gösterir. Christie bile onun bu derece sevileceğini kestirim edemez. Fakat birkaç hikayede daha göründükten sonra Miss Marple’ın popülaritesi artar, Christie de onu romana taşır.
Miss Marple’ın birinci yer aldığın roman olan ‘Ölüm Çığlığı’ 1930’da yayınlanır. Bu roman Christie’nin onuncu romanıdır. 1930’dan sonra Miss Marple’ı toplamda 12 roman ve 8 hikayede daha görürüz. Miss Marple’ın var olduğu ve Christie’nin son yayınlanan romanı ise ‘Uyuyan Ölüm’ (1976) ismini taşır. Ne kadar da ironik, o denli değil mi?
Christie bir röportajında Miss Marple’ı büyükannesinden esinlenerek yazdığını belirtir. Çünkü “amatör” bir dedektif olan Miss Marple yaşlı bir bayandır ve tıpkı büyükanne üzere telaşlı, bekâr bir insandır. Herkesin ve her şeyin en kötüsünü bekler ve çoğunlukla da haklı çıkar.
İLK ÇEVİRİ SUAT DERVİŞ’İN
Miss Marple’ın en tanınan romanlarından biri de ‘Kütüphanedeki Ceset’ ismini taşır. ‘Kütüphanedeki Ceset’ 1942 yılında basılır. Türkçeye ise birinci olarak 1951 yılında Suat Derviş tarafından çevrilir. 1951’den bu yana pek çok defa basılan kitap, şimdilerde ‘Cesetler Merdiveni’ ismiyle, Gönül Suveren çevirisi ve Altın Kitaplar etiketiyle raflarda yer almaktadır.
Altın Kitaplar geçtiğimiz günlerde Christie’nin çizgi romanlaştırılan kitaplarını da basmaya başladı. ‘Kütüphanedeki Ceset’ bunların birincisi. Dominique Ziegler tarafından uyarlanıp Olivier Dauger tarafından çizilen çizgi romanı Berrak Kayaoğlu çevirmiştir. Serinin öteki çizgi romanları; bir Hercule Poirot klasiği olan ‘Doğu Ekspresinde Cinayet’ ve karıkoca dedektifler Tommy ile Tuppence’in başkarakteri olduğu ‘Gizli Düşman’dır. Bunlarıysa Gökçe Yavaş çevirmiştir.
KÜTÜPHANEDEKİ CESET KİMİN?
Yüksek bir ritme sahip olan ‘Kütüphanedeki Ceset’, Arthur Bantry ve Dorothy Bantry çiftinin malikânesinde açılır. Bir sabah konutun hizmetçisi endişeyle yatak odasına dalar ve kütüphanede bir ceset olduğunu söyler. Arthur ve Dorothy birinci başta hizmetçiyi ciddiye almazlar, fakat gidip baktıklarında kütüphanenin orta yerinde sarışın, genç bir bayan cesedinin yatmakta olduğunu görürler ve çok telaşlanırlar. Asıl telaş ettikleri şeyse hiçbirinin bu genç bayanı tanımıyor oluşudur. Kimdir bu bayan? Neden öldürülmüştür? Dahası Bantry’lerin kütüphanesinde ne işi vardır?
Kütüphanedeki Ceset, Agatha Christie, Çev.Berrak Kayaoğlu, Altın Kitaplar, 64S. 2022
Komiser Melchett ve Müfettiş Flem olay yerine gelip incelemelerde bulunurken Dorothy Bantry komşuları sayılan Miss Marple’ı da çağırma gereği hisseder. Miss Marple olay yerine geldiğinde kimse onu ciddiye almaz, lakin Miss Marple çabucak o anda bulunduğu birkaç ipucuyla soruşturmanın seyrini değiştirir ve böylelikle birinci şüpheliyle konuşmak üzere otomobillere binilir.
Soruşturma sürecinde kızın kimliği kısa müddette anlaşılır. Oyunculuk hayalleri kuran dansçı bir kızdır bu. Bir gece dans ederken kıyafet değiştirmek için odasına çıkmıştır, bir daha da kimse ondan haber almamıştır… Bu bilgiler Komiser Melchett’le Müfettiş Flem’i biraz heyecanlandırsa da, vakitle onları daha büyük bir çıkmaza sürükler. Çünkü ikisi de daima yanlış yere bakan insanlardır. Nereye giderlerse gitsinler Miss Marple’ı daima orada, kendilerinden bir adım önde görürler. Çok hudut olurlar, fakat tekrar de Miss Marple’ın bulduğu ipuçları takip etmekten geri durmazlar. Lakin yanan bir otomobilin içinde bir öteki genç ve sarışın bayan cesedi bulununca işler büsbütün karışır…
KİMSENİN CİDDİYE ALMADIĞI BİR DEDEKTİF
Miss Marple yalnızca ‘Kütüphanedeki Ceset’te değil, uzunluk gösterdiği çabucak her macerada aşağılanıp küçük görülerek soruşturmaya dışarıdan dahil olur, ama insanları çok âlâ tahlil edebildiği için cinayeti çözüp herkesi kendine hayran bırakır. Bunun en büyük sebebi Miss Marple’ın yaşı ve görünüşüdür. Onu birinci etapta yaşlı, meraklı bir bayan sanan polisler Miss Marple’ı başlarından atmaya çalışırlar. Hatta ‘Kütüphanedeki Ceset’te Müfettiş Flen, “Gidip örgünüzü örün ve bizi rahat bırakın!” diye zıtlar onu. Miss Marple’sa bütün bunlara alışkın olduğundan ve yaşının verdiği olgunluktan ötürü ses çıkarmaz. Kimseyle hengameye tutuşmaz, ego yarışına girmez. Yanlışsız bildiği şeyi söyler ve yürür masraf. Öbürleri dönüp dolaşsa da sonunda onun peşine takılmak zorunda kalırlar.
Ne büyük koşturmacalara girer, ne silahlı çatışmalarda uzunluk gösterir. O denli ki insanların önyargılarını haklı çıkaracak kadar sakin bir yapıya sahiptir. Zararsız göründüğü için her yere rahatlıkla girer çıkar. Bunu da soruşturmaları için kullanır. Öbür maceralarında olduğu üzere ‘Kütüphanedeki Ceset’in finaline giden yol da bu biçimde açılır.
Bitirirken söyleyelim; ‘Kütüphanedeki Ceset’ birçok sefer televizyona ve tiyatroya uyarlanır. Birinci uyarlama 1984’te BBC tarafından ‘The Body in the Library’ ismiyle televizyon sineması olarak yapılır. (Joan Hickson’ın oynadığı birinci Miss Marple rolü bu sinemadadır.) Fakat en tanınan uyarlama 2004’te ITV’de yayınlanan ‘Agatha Christie’s Marple’ isimli dizinin birinci kısmında yapılır. İrili ufaklı birtakım değişiklikler kelam konusu olsa da çok doyurucu bir uyarlamadır bu. Ayrıyeten Agatha Christie çizgi romanları serisinde Dominique Ziegler’le Olivier Dauger’in işbirliğiyle hazırlanmış bir öbür Miss Marple macerası daha vardır. ‘Cinayetler Oteli’ isimli kitaptan uyarlanan bu çizgi roman da sanıyorum Altın Kitaplar tarafından yakın vakitte yayınlanacaktır. Merakla bekliyoruz.
