Hopa’da 31 Mayıs 2011’de yaşanan ve Metin Lokumcu’nun hayatına mal olan süreç etraf ve ekoloji örgütleri tarafından da sahipleniyor. Biber gazı olarak tanımlanan kimyasal gaz kullanımının vefata neden olduğunu belirten raporlara dayalı birinci dava olma özelliği taşıyan Lokumcu davasından çıkacak kararın emsal teşkil etmesi bekleniyor.
31 Mayıs 2011’de Hopa Meydanında, birebir anda toplantı ve şov yürüyüşü yapma haklarını kullanmak isteyen iki farklı kitle ortasında yaşanan haklar çatışmasına tanıklık edildi. Bir yanda HES projelerine ve çay üretimine ait devlet siyasetlerine karşı basın açıklaması yapmak isteyen Hopalılar, başka yanda ise seçim çalışması kapsamında miting düzenleyen devrin Başbakanı. Hukukun ne olduğunu çok güzel anlatan da işte bu. Tıpkı hakkı kullanmak ismine alanda olan iki farklı kitleden birine hak olan başkasına yasak oldu. Üstün olan, hukuksuz bir biçimde alanın hâkimi olmaya çalıştı. Hukuk, üstün olanın her kapıyı açacak maymuncuk anahtarı olamaz diyen Hopalılar tabiat ve emek temelli bir sömürüye karşı taleplerini, kimyasal gazlı, şiddetli hukuka yedirmemeyi tercih etti. Metin Lokumcu, bu eşsiz demokrasi (!) gününde canından oldu.
1 Temmuz’da Trabzon 2. Ağır Ceza Mahkemesinde görülen davanın 7. Duruşması yapıldı. Sanık kimyasal gaz saçan silahın kullanma yordamlarını rahatça anlatırken, bu gazların insan sıhhati üzerindeki tesirlerinden bihaberdi.
Duruşmada, Metin Lokumcu’nun başına gelen, etraf ve ekoloji hareketi üzerinde “ibretlik” tesiri yaratmasın diye TMMOB Etraf Mühendisleri Odası (ÇMO) ile Karadeniz Bölgesinde etraf ve ekoloji uğraşı yürüten Yeşil Artvin Derneği, İkizdere Etraf Derneği, Ordu Etraf Derneği, Hemşin Ömür Derneği ve Sinop Nükleer Zıddı Platform Derneği davaya katılma müracaatında bulundu. Türkiye Barolar Birliği Etraf ve Kent Hukuku Komitesi ise dava süreçlerini izleyeceklerini Mahkeme heyetine bildirdi. Mahkeme ÇMO ile Karadeniz’deki ekoloji örgütlerinin davaya katılma müracaatlarını, kabahatten direkt ziyan görme ihtimallerinin olmadığı gerekçesiyle reddetti.
EKOLOJİ HAREKETİNİN DAVA EHLİYETİYLE İMTİHANI
Türkiye’deki ekoloji hareketinin ömrünün bir kısmı mahkemelerde geçti. Geçmeye de devam edecek üzere görünüyor. Sonu gelmez, birbirini takip eden süreçler bin bir emek ve özveri ile mahkemelere taşınıyor.
İdari davalarda mahkeme, davacı birey tarafından çevresel, kültürel bedellerle ilgili dava açabilme ehliyetine sahip olabilmesi için çevresel ya da kültürel kıymetleri tehdit eden ögenin tesir alanında ikamet etme ya da taşınmaz sahibi olma şartını kovalıyor. Hukuksal şahıslar için ise, tüzüğünde bu tarafta bir faaliyet hedefi düzenlenip düzenlenmediği araştırılıyor.
Ceza davalarında ise cürümden ziyan görme ihtimali üzerinden ehliyet değerlendirmesi yapılıyor. Lokumcu Davasında yapılan da bu oldu. Ehliyet istikametinden verilen ret kararlarının temelinde, herkes her davayı açamasın mantığı yatıyor üzere bir manzara çizilse de bu usul davalarda davanın politikleşmesini, toplumsallaşmasını engelleme hedefine da hizmet ediyor.
DAVANIN EKOLOJİ HAREKETİ İÇİN DEĞERİ
Metin Lokumcu’nun başına gelenler, emsal taleplerle sokakta olan bireyler ve topluluklar üzerinde “ibret” tesiri yaratabilir. Protesto hakkını kullananın başına bunlar gelebilir bildirisini içeriyor. İnsan ömrünü zorlaştıran, sonlandıran kimyasal gazı kullanmanın “cezasız” kılınması, kolluğun bu biçim aksiyonlarını daha da pervasızlaştırabilir.
Şiddetin demokratik toplum üzerindeki “yıldırma, vazgeçirme” aracı olarak kullanılmasına karşı reaksiyonun yanı sıra, kelam konusu şiddete maruz kalan Hopalıların o gün HES’lere ve çaydaki kota sıkıntılarına karşı talepleri de ekoloji hareketi için ehemmiyet taşıyor.
Çay üretimine yönelik siyaset ve uygulamalara karşı reaksiyon, emek sıkıntısına olduğu kadar ekolojik yıkıma karşı da bildiriler içeriyor. Çay üretimine yönelik kota ve kontenjan uygulamaları, üreticileri yoksulluk tehdidiyle daha fazla çay üretmeye zorluyor. Bundan ötürü da daha fazla kimyasala dayalı tarım yaygınlaşabiliyor. Daha geniş alanların çay tarımına ayrılması, bölgedeki ormanlık alanların vasfının bu nedenle yok edilmesi tehdidi taşıyor. Çay bahçelerinin sel ve heyelanlarda gördüğü ziyan Metin Hoca’nın vefatından 4 yıl sonra Hopa’da acı bir halde deneyimlendi.
Duruşma günü, Hopa kıyısında yaşanan heyelan da bunu bir defa daha anlattı. Bu nedenle, Lokumcu davası, birinci bakışta bir insan öldürme cürmünün yargılandığı dava üzere gözükse de köklerinde ekolojik yıkımla uğraş açısından da mana söz ediyor.
Ekoloji örgütleri bu taleplerini mahkemeyle paylaşarak, davanın çizgisini daha geniş bir perspektife bükmeyi istedi. Fakat, ekoloji örgütü temsilcilerinin kendilerini tabir etmelerine müsaade vermeyen mahkeme, katılma talebini sunmaya ait metodu hatırlatmayı dahi yapmadan süratlice dernek tüzüğü ve idare şurası kararlarına ilişkin dokümanları ellerinden alarak süreci oldu bittiye getirdi. Katılma nedenlerini öğrenmeye çalışmadan, taleplerini süratlice reddetti.
BÜTÜN TENEFFÜS ZORLUKLARI KARDEŞTİR
Anayasa’da yer alan sağlıklı bir etrafta ömür hakkından temellenen talepler ile kimyasal gaz üzere silahların kullanılması nedeniyle insanların sıhhatlerini, hayatlarını yitirmesine karşı öne sürülen talepler kardeştir. Kimyasal gazın atıldığı ortamda yurttaşların yaşadığı teneffüs zorluğu ile bir termik santral bacasının zehirli gazı sonucu yaşanan teneffüs zorluğu kardeştir. Hal bu türlü iken, Hopa’nın dar sokaklarında, meydanlarında atılan gaz bombaları, uygulanan şiddet, bireye yönelik değil, topluma karşıdır.
Polisiye yaklaşımla yaşanan olay toplumsal ise, bu olaya müdahalenin kendisi ve sonuçları da toplumsal olmalıdır. Çünkü ölümcül tehlike taşıyan kimyasal gazın kullanılması o gün orada olabilecek herkese karşı işlenmiş bir cürümdür. Davayı bu bağlamdan koparan ve cürümden şahsen ziyan görmeyi kriter sayan Mahkeme, Metin Lokumcu’yu öldüren gazın hangi kapsülden çıktığını tespit etmeye çalışıyorum demek istiyor. Yani davayı güç denklemden çıkarıp, isimli bir hadiseye dönüştürmek istiyor.
O gazların ve şiddetin yarattığı zehirli ortam Metin Lokumcu’yu öldürdü. Lakin, yalnızca Metin Lokumcu’ya değil, Lokumcu ile ortak taleplerle birebir meydanda bulunan herkese yönelik bir hareketti. Bu kabahatten görülen ziyan da ferdî değil, toplumsaldır. İşte Metin Lokumcu’nun davası da arbedesi da bunun içindi.
